Οθωμανική Αυτοκρατορία: το όνειδος της ιστορίας

"Mε κατηγορείτε διότι δεν στοχάζομαι επί των γεγονότων, αλλά νομίζω ότι επιστήμη είναι πρώτον η έρευνα και η παρουσίαση των πηγών αναλυτικά, κριτικά, και εν συνεχεία ο στοχασμός. Αφήστε με λοιπόν εγώ να ασχοληθώ με τις πηγές και εν συνεχεία σεις, κάμνετε τους στοχασμούς σας."
Απ. Βακαλόπουλος


Η ιδεολογική χρήση της Ιστορίας(δηλαδή η έξυπήρετηση μέσω της Ιστορίας ιδεολογικών στόχων) είναι τόσο παλαιά όσο και η Ιστορία η ίδια. Το γεγονός αυτό δεν είναι κατ΄ανάγκην κακό αρκεί να τηρούνται δύο προυποθέσεις: πρώτον η ξεκάθαρη παραδοχή του "χρήστη" πως χρησιμοποιεί ιστορικά γεγονότα και παραδείγματα για τόνωση της ιδεολογίας και κοσμαντίληψης του . Δεύτερον η χρήση αυτή να στηρίζεται έστω σε κάποιο βαθμό σε πηγές.

Τα τελευταία χρόνια και κατά παράβαση των δύο ανωτέρω προυποθέσεων επιχειρείται ένας άνευ όρων εξωραισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από ποικιλώνυμους ιστορικούς και ιστοριολογούντες. Από την μία η κωμική κυρία Ρεπούση με τους ιδεολογικούς ινστρούχτορες και προστάτες της (όλοι δηλώνουν κάργα προοδευτικοί και επιστήμονες, ενώ στην πραγματικότητα είναι βαθειά αντδραστικοί-βλ. αντιπροσφυγικό μένος του Ιού-και έχουν πάρει οριστικό διαζύγιο από την βάση της ιστορικής επιστήμης που είναι οι πηγές). Από την άλλη ένα αλλόκοτο και φαιδρό μείγμα ανατολικολάγνων που στο όνομα της κριτικής στο έθνος-κράτος φτάνουν στο θλιβερό σημείο να αποκρύπτουν τον βαθειά ανελεύθερο και καταπιεστικό χαρακτήρα του μορφώματος των Οθωμανών, διαπράτοντας έτσι κολοσσιαία ιστορική ύβρη στο όνομα παρακμιακών ιδεοληψιών. Και η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν μία μαύρη σελίδα στην ιστορία του παγκόσμιου πολιτισμού όχι γιατί την κρίνουμε ως τέτοια εμείς σήμερα με τα σημερινά μέτρα και σταθμά, αλλά γιατί έτσι την έκριναν οι- "αρμόδιοι" να κρίνουν- τότε διαβιούντες υπόδουλοι λαοί, όπως διαφαίνεται ξεκάθαρα μέσα από τις πηγές. Και πηγές εννοούμε κείμενα ανθρώπων της εποχής που μελετάμε και όχι αλληλαπαραπομπές σε ιστορικούς που συνηθίζουν να επικαλούνται τους αστήρικτους δογματισμούς και παραπειστικά πορίσματα ο ένας του άλλου. Παράδειγμα: "η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν ανεξίθρησκη". Μάλιστα. Και αν ρωτήσεις :δηλαδή τα ίδια δικαιώματα, τις ίδιες υποχρεώσεις( φορολογία κλπ) είχαν μουσουλμάνοι και αλλοεθνείς απάντηση δεν παίρνεις. Την ίδια σιωπή παίρνεις ως απάντηση όταν ρωτάς αν οι μαζικοί εξισλαμισμοί ήταν κεντρική επιλογή της Οθωμανικής εξουσίας ή όχι;.
Εξάλλου μια προσπάθεια συσκότισης του θέματος γίνεται με το διαχώρισμο στην πρώιμη και όψιμη Οθωμανική Αυτοκρατορία. Δηλαδή με την επίκληση ενός παντελός αστήρικτου-αφού το διαψεύδουν οικτρά οι πηγές-επιχειρήματος πως τάχα στους πρώτους αιώνες οι Οθωμανοί ήταν ανεκτικοί, αλλά μετά (18-19ος αιώνας) μέσα από ευρύτερες διεργασίες( πχ αφύπνιση βαλκανικών εθνικισμών)εντάθηκε ο καταπιεστικός χαρακτήρας της Οθωμανικής εξουσίας...

Παρακάτω παρατίθενται πηγές-μαρτυρίες με προσπάθεια να προέρχονται από τους πρώτους αιώνες της ιστορίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας:

140ς αιώνας. Ο Shukrallah, τούρκος ιστορικός και σύμβουλος των Σουλτάνων Μουράτ Β και Μεχμέτ Β γράφει για την εποχή του Σουλτάνου Ορχάν:
" Οι χριστιανοί δεν μπορούσαν να κινηθούν και να εκφρασθούν ελεύθερα. Είχαν κάποιο φόβο, όταν επρόκειτο να περιγράψουν τα δεινά τους. με μια λέξη, καταπιέζονταν. Για τους πιστούς ο Ορχάν σήμαινε ευσπλαχνία, για τους απίστους καταδυνάστευση."


140ς αιώνας. Ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Iσίδωρος Γλαβάς θρηνεί για τα αίσχη του παιδωμαζώματος και των λοιπών αγριοτήτων των Οθωμανών:
" Φρίττω γαρ το χαλεπόν κατά των φιλτάτων ακηκοώς επίταγμα και, ως εις πυρ απρόσιτον ή ρομφαίας άμαχον, ούτως έχω προς αυτό… Τι γαρ ουκ αν άνθρωπος πάθοι, παίδα ορών ον εγέννησεν, όν ανέθρεψεν, υπέρ ου πολλά πολλάκις των οφθαλμών επέσταξε δάκρυα, εις άκρον ευχόμενος ευδαιμονίας εληλακέναι, τούτον εξαίφνης βιαίως αλλοφύλων χερσίν αρπαζόμενον και εις αλλόκοτα μεταπεσείν έθη βιαζόμενον και βαρβαρικής στολής και φωνής και ασεβείας και δυσωδίας άλλης σκεύος γενέσθαι μετά μιρκόν προσδοκώμενον… Τίνα λοιπόν θρηνήσειεν, εαυτόν ο πατήρ ή τον παίδα; "

Τέλη 14ου αιώνα. Ο βυζαντινός λόγιος Δημήτριος Κυδώνης γράφει:
"Όλη η χώρα που καρπούμασταν από τον Ελλήσποντο προς ανατολάς ως τα βουνά της Αρμενίας, μας την άρπαξαν, κατέσκαψαν τις πόλεις, σύλησαν τους ναούς, άνοιξαν τους τάφους και γέμισαν τα πάντα με αίματα και νεκρούς. Και μόλυναν τις ψυχές των κατοίκων αναγκάζοντάς τους ν’ αγνοήσουν τον αληθινό Θεό και μεταδίδοντάς τους τα δικά τους μιαρά μυστήρια. Και, αλίμονο, ακόμη και στα κορμιά τους φέρθηκαν πρόστυχα. Κι αφού τους απογύμνωσαν απ’ ολόκληρη την περιουσία, τους αφαίρεσαν μαζί και την ελευθερία εγκαταλείποντάς τους αδύναμες σκιές δούλων· και τους χρησιμοποιούν τους δυστυχισμένους, ακόμα και με την λίγη δύναμη που τους είχε απομείνει, για την προσωπική τους άνεση."

1528. Κατάληψη της Ρόδου από τους οθωμανούς( επί Σουλειμάν του Μεγαλοπρεπούς). Ο τότε Μητροπολίτης Ρόδου Ευθύμιος( οδός της πόλης της Ρόδου φέρει το όνομά του και σήμερα, τον θανάτωσαν το 1531) γράφει:
" Δεν μπορούμε να υπομείνουμε πια περισσότερο χρόνο την έσχατη σκλαβιά και την αθλιότητα, μέσα στην οποία βρισκόμαστε· δεν μπορούμε πια να ανεχθούμε να βλέπουμε τις σκληρότατες περιφρονήσεις που κάθε μέρα γίνονται σε βάρος αυτού του δυστυχισμένου και αξιοδάκρυτου λαού. … Εμείς βέβαια είμεθα πρόθυμοι να την [ζωή μας] προσφέρουμε και την έχουμε έτοιμη να την θυσιάσουμε για τη σωτηρία και την ελευθερία αυτού του λαού. "


1544. Γράφει ο Κερκυραίος λόγιος Νικόλαος Σοφιανός:
"...ότι δια την μακράν και πικρότατην δουλοσύνην το ημέτερον γένος εξέπεσε και ουδέ καν αναθυμάται την προκοπήν οπού είχαν οι πρόγονοί μας, με την οποίαν άφησαν εις όλην την οικουμένην λαμπράν και αθάνατον δόξαν… Εις τέτοιαν κακήν τύχην κατήντησε το πάλαι ποτέ μακαριστόν γένος ημών των Γραικών, ότι μόλις ευρίσκεται τώρα διδάσκαλος οπού νάναι ικανός να διδάσκει τους νέους καν την γραμματικήν τέχνην"

16ος αιώνας. Ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Μελέτιος Πηγάς γράφει:
"...με διαταγή του σουλτάνου είχαν καή τα ελληνικά βιβλία και χειρόγραφα και ότι είχε απαγορευθή να μιλούν ελληνικά." (...και προστάτες της πολυπολιτισμικότητας οι Οθωμανοί.)

17ος αιώνας. Ο Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης Kύριλλος Λούκαρις-στραγγαλισθείς από τους Τούρκους το 1638-έγραφε:
" ...Πως η ανατολική Εκκλησία να είναι κακά καταστεμένη δεν το αρνούμεθα. (…) Όσον πως δεν έχομεν σοφίαν και μαθήματα αλήθεια είναι (…) και τώρα αν εβαρβαρώθημεν ημείς και εκείνοι [Λατίνοι] εσοφίσθησαν παράξενον δεν είναι· η πτωχεία και η αφαίρεσις της βασιλείας μας το έκαμαν (…) εις την Ελλάδα τώρα τριακόσιους χρόνους ευρίσκεται [ο Τούρκος] και κακοπαθούσιν οι άνθρωποι δια να στέκουν εις την πίστιν τους."

17oς αιώνας. Ο τότε Πατριάρχης Ιεροσολύμων Δωσίθεος περιγράφει την "ανεξιθρησκεία" και την "ανεκτικότητα" των Οθωμανών των πρώτων αιώνων:
" «…Εκρέμασεν ο βεζύρης δύο πατριάρχας Κωνσταντινουπόλεως (Παρθένιο Β’ και Παρθένιο Γ’) και τον αρχιεπίσκοπον Ιπεκίου· (…) ο υιός του Κιουπρουλή Βεζίρη εκρήμνισε τας εκκλησίας εις Κωνσταντινούπολιν και εμπόδισε να ανακαινίζωνται εκκλησίαι πανταχού· την μητρόπολιν Τραπεζούντος, τον άγιον Φίλιππον, εκάμασι σμαγίδι· ένας Τούρκος έπλασεν ορισμόν (φιρμάνι) και επήγεν εις Ελλάδα και Μακεδονίαν και εκρήμνισε πολλάς εκκλησίας· εις την Λαζίαν ετούρκισαν οι χριστιανοί από Τζορέχη ποταμού έως Τραπεζούντος, ή τε Κρήτη ελήφθη και έλλειψαν οι σπουδαίοι (λόγιοι) και οι ζωγράφοι. "

1700. Ο Francesco Grimani, Βενετός Γενικός Προβλέπτης Πελοποννήσου, γράφει:
" Τα πιο προσοδοφόρα και γόνιμα εδάφη του Βασιλείου τα εκμεταλλεύονταν Τούρκοι, που δεν βρίσκονταν στην ίδια κοινωνική κατάσταση με τους Έλληνες. Αυτοί ή δεν είχαν τίποτε ή κατείχαν ένα ελάχιστο μέρος από τα πιο άγονα".

1676. Ο Γάλλος περιηγητής De la Guilletiere αναφέρει για τους υπόδουλους:
"...έχουν μια κρυφή ελπίδα ότι θα ξεπεταχθή μια μέρα ένας Έλληνας αρχηγός, άξιος μιμητής των αρχαίων, ο οποίος θα τους απελευθερώσει από την τυραννία των Τούρκων.."»

1775. Ο Μητροπολίτης Μετρών και Αθύρων αναφέρεται στην "πλέρια" γλωσσική ελευθερία:
" Θαύμα πώς ουκ εξέλιπεν όλως η καθωμιλουμένη κοινή των Ελλήνων γλώσσα εκ της Ελλάδος αυτής υπό βαρβάρων τελούσης και καταπολεμουμένης..."

1761. Ο Γάλλος πρόξενος της Άρτας αναφέρει:
"οι καταπιέσεις των Διοικητών της Άρτας και των Ιωαννίνων πάνω στον πληθυσμό, καθώς και οι εκβιασμοί των Τουρκαλβανών από δεκαετίας και εδώ οδήγησαν τον τόπο στην έσχατη αθλιότητα. Τα σπίτια και οι εξοχές είναι ως επί το πολύ ακατοίκητα και έρημα."

1800. Ο Γάλλος Stephanopoli παραθέτει ένα άσμα ανώνυμου Πελοποννήσιου λαϊκού μουσικού:
" Τ' ήταν η Γραίκια μια φορά κι' άκουσε τ' είναι τώρα Που ο τύραννος μού ερήμαξε το γένος των Ρωμαίων.
Πού είναι η Αθήνα μου, Πού είναι κείνη η Αθήνα , Πού ο κόσμος εθαμάκτηκε και σέβεται ακόμη;
Εκεί επρωτοφάνηκε η ελευθερία εις τον κόσμον.
Πόλη μου, πού είν' τα κάλλη σου, Πόλη δυστυχισμένη, Πόλη μου φως που εφώτιζες Ανατολή και Δύση; Και τώρα είσαι η κατοικιά βαρβαρωτάτου γένους,
και βλέπεις την αγιάν Σοφιά στου Αγαρηνού τα χέρια, να κάθεται κι' ο Μωάμεθ εις των Γραικών τον θρόνον να θρέφη τα Ρωμαιόπουλα με της σκλαβιάς το γάλα"

1500. Η κατάληψη της Μεθώνης από τους Τούρκους εξιστορείται από τον
ελληνικό Βαρβερινό Κώδικα της Βιβλιοθήκης του Βατικανού:
" Και εκεί οπού επηγαίναν (οι Μεθωναίοι) εσυναπαντήθησαν με το πλήθος των Τουρκών, και τους ετζακίσανε, και αρπάζανε παιδιά, γυναίκες και τους ελεεινούς Μεθωναίους εκόφτανε, και άλλους εδένανε· και τους εδένασι ωσάν πρόβατα, και τους εσύρνασι… Και τότε εμπήκε μέσα και ο σουλτάν Μπαγιαζήτης· και εμπήκε και επροσκύνησε μέσα εις την φραγκοκκλησίαν, την οποίαν την έκαμε σμαΐδι, έως την τήμερον. Και εκατακόψανε τους ελεεινούς χριστιανούς. Λέγουσι ότι από την πολλήν σφαγήν οπού εκάμανε, έδραμε το αίμας έως εις την θάλασσα και εκοκκίνιζε. Και από εκεί, ωσάν επροσκύνησε ο Μπαγιαζήτης, εδιάβη εις το αφεντικό παλάτι και εκάθησε μετά μεγάλης δόξης και παρρησίας. Και όσους Μεθωναίους επιάσανε ζωντανούς, ώρισε και τους ηφέρανε ομπρός του, μικρούς μεγάλους. Και ώρισε ότι από δέκα χρονών και απάνω να τους κόψουν όλους και ούτως έγινε. Και εμαζώταν τα κεφάλια τους και τα εκτίσανε και έκαμαν έναν πύργον μεγάλον όξω από το κάστρο, ο οποίος φαίνεται εις την σήμερον. "

...συνεχίζεται