Παύλος Βρέλλης vs Madame Tussauds

Π. Βρέλλης

-" Οι συνθέσεις είναι όλες δικές μου. Δούλεψα όχι μόνο με βάση την πλούσια βιβλιογραφία που συγκέντρωσα (για ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία) αλλά και τις πληροφορίες - στοιχεία - που πήρα από τα μέρη που περπάτησα, γνώρισα, φωτογράφησα και σχεδίασα (επί χρόνια). "

-" Το «Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας» το στεγάζω σ' ένα κτίριο Αστικής Φρουριακής Αρχιτεκτονικής της Ηπείρου του 18ου αιώνα, που θεμελίωσα το 1983 και το τελείωσα το 1994.Τα σχέδια του Μουσείου τα έκανα, στην αρχή, με ελεύθερο σχέδιο και μετά με αξονομετρικό και προοπτικό (με αρκετές λεπτομέρειες). Στη συνέχεια, για να αντιληφθώ τον όγκο, έφτιαξα μακέτες (τόσο για το εξωτερικό του, όσο και το εσωτερικό του) με κλίμακα 1:25.Στο τέλος, προκειμένου να βγάλω την οικοδομική άδεια, φίλοι μου - επιτυχημένοι σήμερα μηχανικοί - μετέφεραν τη δική μου μελέτη σε γραμμικό σχέδιο και ανέλαβαν δωρεάν τις διαδικασίες προς την πολεοδομία ". Παύλος Βρέλλης

-" Madame Tussauds continues regularly to add figures that reflect contemporary public opinion and celebrity popularity " Μme Tussauds Museum, London.

-Κάτσε τώρα. Τί συγκρίνουμε, το Μουσείο του Βρέλλη με το Μadame Tussauds ; Έχει κάποιο νόημα αυτή η σύγκριση;

-Δεν τα συγκρίνουμε. Δεν είναι θέμα αξιολόγησης ή βαθμολόγησης. Δεν έχει και νόημα. Κοινή αναφορά κάνουμε. Στο τέλος-τέλος και τα δύο Μουσεία Κέρινων Ομοιωμάτων είναι.

- Έτσι είναι. Το ένα διάσημο μουσείο και πασίγνωστο τουριστικό αξιοθέατο σε όλο τον κόσμο. Το άλλο ένα μουσείο σε μια πόλη της Ηπείρου, στα Γιάννενα. Το ένα επιχείρηση ολόκληρη με χορηγούς, διαφήμιση, όλα. Το άλλο ένα προσωπικό δημιούργημα ενός γλύπτη-και των μαθητών του. Άλλα μεγέθη. Δαυίδ και Γολιάθ...

-Πάλι ρέπεις προς την σύγκριση. Σου είπα δεν είναι εκεί το θέμα. Αλλά αφού εσύ έβαλες τις δικές σου παραμέτρους και την δική σου οπτική, να συμπληρώσω και γω κάποια ακόμη. Το ένα είναι αποτέλεσμα οράματος. Ξεχειλίζει το μεράκι. Δες τι λέει ο Βρέλλης: " Τα ρούχα είναι σύγχρονα και παλιά - ρετάλια - ολόκληρες φορεσιές ή και τμήματά τους, που συναρμολόγησα ανάλογα με το χρώμα, την ποιότητα, την εποχή. Τ' αγόραζα από παλιατζίδικα ή γυρολόγους, χρόνια τώρα. Πολύ κουράστηκα με τη συγκέντρωση τέτοιων υλικών. Όταν πλησίαζα προς το τέλος, βρέθηκαν δυό-τρεις καλοί φίλοι που με βοήθησαν στα δύσκολα από το ράψιμο μέχρι και το ψάξιμο.... Τα χόρτα και τα ξερά κλαδιά, τα μάζεψα από το φυσικό τους περιβάλλον - ανάλογο υψόμετρο (Κούγκι, Πίνδο, Ρω). Τα στέγνωσα και τα χρωμάτισα, ώστε να φαίνονται ζωντανά ή πεθαμένα - ανάλογα.... Τα αντικείμενα - τόσο ποίκιλλα και πολλά - τα συγκέντρωνα πολλές δεκαετίες τώρα. Άλλα είναι από το πατρικό μου σπίτι (φανάρια, καλαμάρια, λάμπες, στάμνες, πιάτα, χερόμηλα κ.α.), άλλα αγορασμένα από παλιατζίδικα ολόκληρης της Ελλάδας και άλλα - λίγα - είναι δώρα φίλων... Τη μουσική για τη σπηλιά του Διονυσίου του Φιλοσόφου (μαρτύριο), την έγραψα το 1976 και την εκτέλεσα μόνος μου - στο παλιό πιάνο του σπιτιού μου. Έχει διάρκεια 3½ ώρες... Τα καριοφίλια - κάπου 45- τα 'φτιαξα μόνος μου - στο εργαστήρι μου - έχοντας πηγές από Μουσεία, συλλογές και βιβλία. Χύτευσα ξέχωρα τον κόκορα, τη σκανδάλη, τα διάφορα ποικίλματα που φέρουν επάνω τους. Η κάνη είναι από στρατζαριστό σωλήνα, από ξύλο ο υποκόπανος και τα διακοσμητικά είναι καρφωτά.Του Κατσαντώνη το όπλο το περιποιήθηκα περισσότερο. είναι ο μόνος επώνυμος κλεφταρματολός που έχω."

-Γιατί δηλαδή στο Λονδίνο οι κατασκευαστές των ομοιωμάτων δεν βάζουν μεράκι, αυτοί δεν είναι καλλιτέχνες;

-Είπα εγώ πως δεν βάζουν και αυτοί;Και αυτοί βάζουν. Αλλά στο μεράκι Γολιάθ είναι ο Βρέλλης. Τα αγγλάκια καλά είναι, αλλά Δαυίδ μπροστά του.

-Τώρα δεν κάνεις σύγκριση;

-Ε αφού με τσιγκλάς. Κάτσε να σου πω κι άλλα. Στο ένα, στο Λoνδίνο, η κάθε μεγάλη σταρ αλλά και κάθε σταρλετίτσα θα γίνει έκθεμα. Ασε που τώρα κάνουν ομοιώματα και τους ήρωες του Βollywood, μη ξεράσω... Έμποροι είναι οι άνθρωποι. "Ποιά πουλάει τώρα; Η Εmy Winehouse. Kάτσε να της κάνουμε το ομοίωμα. Σε 5 χρόνια που θα την θυμάται μόνο η γιαγιά της, την πάμε στην αποθήκη. Ετσι κι αλλιώς θα χει βγει άλλη".

-Καλά δεν διαφωνούμε εδώ. Τις διασημότητες παρουσιάζουν. Άλλα όχι μόνο. Υπάρχει τεράστια έκθεση με ιστορικά πρόσωπα κλπ. Μουσείο κέρινων ομοιωμάτων έχουν οι άνθρωποι, όχι πινακοθήκη.

-Γιατί είπα εγώ πως έχουν μπακάλικο; Τώρα που το σκέφτομαι, ίσως το πω και αυτό. Όποιο φρούτο της διεθνούς σκηνής κάνει σαματά, τσουπ , μας το μοστράρουν. Δεν το κατηγορώ. Δεν θέλω να έχουν άποψη και θέση στο Tussauds. Nα σκοτώσω κάνα πρωινό πάω. Να πάρω και τα μικρά μαζί να περάσει η ώρα τους. Δεν τρέχει τίποτα. Αλλά όχι και να κάνουμε και το "τίποτα" άποψη. Ενώ ο Παυλάρας έχει θέση. Καλή, κακή, σου αρέσει ή όχι, έχει στάση και συγκεκριμένη ματιά. Την ματιά του τόπου του. Το λέει: " Η αγάπη και η λατρεία που είχα - από μικρό παιδί - στους ήρωες της Προεπανάστασης και της Επανάστασης του 1821, έγινε αγάπη και θαυμασμός και για τους μετέπειτα ήρωες...Σαν φόρο τιμής, αγάπης και πίστης στους ανώνυμους και επώνυμους ήρωές μας, έφτιαξα τούτο το Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας με κέρινα ομοιώματα, στο χωριό Μπιζάνι Ιωαννίνων ".

-Μάλιστα...

-Και να σου πω και το τελευταίο. Πας στο Tussauds και όλα τα ομοιώματα σε στάση προσοχής ρε παιδί μου. Ούτε σκοπιά να κάνανε. Και όλοι μόνοι τους,το φυσικό περιβάλλον απουσιάζει. Ο Βρέλλης αντιθέτως δίνει το πλαίσιο ρε συ. Σου λέει την ιστορία. Δες πάνω-πάνω τον Διονύσιο τον Σκυλόσοφο...Γιατρός, αργότερα μητροπολίτης, ξεκινάει επανάσταση κατά των Τούρκων το 1611( είναι που περνάγανε καλά μαζί τους, αλλά ήταν αχάριστοι και δεν μπορούσαν να εκτιμήσουν το οθωμανικό μεγαλείο), αποτυγχάνει, πάρε ένα γδάρσιμο ζωντανός του λένε οι Τούρκοι( πάντα στην πρωτοπορία του πολιτισμού αυτά τα παιδιά).

Και τα λοιπά εκθέματα του έχουν ένα πλαίσιο. Το Κούγκι, ο Ρήγας, η Κυρά της Ρω, όλα. Άλλο πράγμα...

-Καλά που δεν τα σύγκρινες...

Μουσείο Βρέλλη:ορεινό χειρουργείο

1940

http://www.vrellis.org/gr/eisag.html

http://www.madametussauds.com/London/

Θανάσης Λερούνης

Eδώ και περίπου μία εβδομάδα ο Θανάσης Λερούνης έχει απαχθεί. Είτε τον έχουν απαγάγει ντόπια εγκληματικά στοιχεία είτε έχει πέσει θύμα των Ταλιμπάν. Το δεύτερο θεωρείται και το πιθανότερο. Ο δάσκαλος στο επάγγελμα Λερούνης για τουλάχιστον 15 χρόνια τώρα έχει αφιερώσει τη ζωή του στην διάσωση της πολιτιστικής ιδιαιτερότητας, αλλά και στην δημιουργία έργων υποδομών μιας απομονωμένης φυλής του Πακιστάν, των Καλάς.
Σε εκπομπή αφιερωμένη στο έργο του και στην φυλή των Καλάς ο Λερούνης περιέγραφε προ ετών την πορεία του. Επισκέφθηκε ως τουρίστας πόλεις της Κεντρικής Ασίας, στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Με έκπληξη έβλεπε στις προθήκες των μουσειών που επισκεπτόταν ελληνικά νομίσματα, με χαραγμένες τις κεφαλές των ελλήνων βασιλιάδων της ελληνιστικής περιόδου που κυβερνούσαν τις περιοχές αυτές. Με μεγαλύτερη έκπληξη-όπως ο ίδιος περιγράφει-βρέθηκε μπρόστα σε ένα άγαλμα του Βούδα με ελληνικό χιτώνα(«greek style Buddha», όπως του είπε ο ξεναγός). Πότε ήρθε σε επαφή ο ελληνισμός με το Βουδισμό, αναρωτήθηκε ο ίδιος και ομολογώντας την άγνοια του πρόσθεσε: «Βγήκα από το μουσείο να αγοράσω κανά βιβλίο,κυρίως η αγγλική και η γερμανική βιβλιογραφία είναι πλούσια, για να μελετήσω το θέμα». Περιδιαβαίνοντας τις πόλεις του Πακιστάν, οι ντόπιοι τον προέτρεψαν να ανέβει στα δυσπρόσιτα βουνά για να συναντήσει μια αλλόκοτη φυλή, τους Καλάς.
Όπως γράφει και η Μ. Δεληθανάση σε άρθρο της στην Καθημερινή: «Οι Καλάς, οι «Καφίρ» (άπιστοι) της μουσουλμανικής Ασίας ήταν -διότι ένας μεγάλος πληθυσμός τους έχει σφαγιασθεί ή εξισλαμισθεί- ένας πολυθεϊστικός πληθυσμός που καλλιεργούσε αμπέλια, έφτιαχνε και έπινε κρασί, χόρευε και τιμούσε τους νεκρούς όμοια με τους αρχαίους Ελληνες (με εκστασιακό χορό γύρω από τη σορό που φλεγόταν πάνω σε ξύλινη σχεδία), λάτρευε τα στοιχεία της Φύσης, υμνούσε τον «Ζάου» (Ζευς)...». Kαι προσθέτει: «Ηταν συνεπαρμένος από την ιδιότυπη φυλή που έλκει τις ρίζες της στην έλευση του Μ. Αλεξάνδρου στην Ασία τον 4ο αι. π. Χ. και στην παραμονή των επιγόνων του για τρεις περίπου αιώνες. Μιλούσε για τον Ισκαντέρ Αζάμ (Αλέξανδρο τον Μέγα). Παρέπεμπε στη δουλειά του ερευνητή και μουσικού Γιάννη Μανωλιδάκη, του μουσικολόγου Γιάννη Παπαϊωάννου, στον «Ελληνα Βούδα» του Νίκου Δήμου, σε εθνολόγους και ιστορικούς από όλο τον κόσμο.»
Ο Θανάσης Λερούνης αναφέρει πως φεύγοντας από τους Καλάς,την πρώτη φορά που τους επισκέφτηκε, τους ρώτησε τι θα θέλανε από τους Γιουνάνι(=Ελληνες), πως θα μπορούσαν να τους βοηθήσουν. Εκείνοι ζήτησαν ένα σχολείο. Επιστρέφοντας ο οραματιστής εκπαιδευτικός στην Ελλάδα είχε πλέον βρει το σκοπό της ζωής του. Απευθύνθηκε παντού. Σε μαθητές( «έδιναν τα λεφτά της τυρόπιτας τους»,λέει χαρακτηριστικά), σε συναδέλφους του, στην ΟΛΜΕ και στην ΔΟΕ, σε Ιδρύματα,ενώ ίδρυσε και Οργάνωση με σκοπό την συγκέντρωση πόρων για την βοήθεια στην άγνωστη ασιατική φυλή ,με τα ιδιότυπα χαρακτηριστικά. Οργανώνει κάθε χρόνο ταξείδι με συμμετοχή εθελοντών,που εργάζονται για την οικοδόμηση σχολείου, μουσείου και άλλων υποδομών.
Προσθέτει η Μ. Δεληθανάση: «Ο Θανάσης Λερούνης ήδη τότε μιλούσε με πάθος για τα σχολεία που σχεδίαζε να κτίσει για τα αγόρια και τα κορίτσια των κοιλάδων. Το όραμά του φαινόταν παράλογο σε ένα τόπο χωρίς στοιχειώδεις υποδομές, για έναν πληθυσμό ενδεή και αποστερημένο από τα βασικά (σχολεία, δημόσια υγειϊνή, δρόμους, ηλεκτρικό ρεύμα), με παιδάκια που έτρεχαν ξυπόλυτα στο κρύο του Ινδικού Καύκασου, που υποφέρουν από τράχωμα και άλλες ξεχασμένες στη Δύση ασθένειες.
Ο ενθουσιασμός του συνεπήρε εκατοντάδες εκπαιδευτικούς και άλλους πολίτες τα επόμενα χρόνια στην Ελλάδα και το πρώτο σχολείο κτίσθηκε ήδη το 1997. Εγραφε τότε στις «Επτά Ημέρες» της «Κ»: «Τώρα, στους αυτοσχέδιους στίχους των τραγουδιών τους και στις προσευχές τους προς τον “Πατέρα των Θεών και των ανθρώπων” Ντιν Ζάου (Δίας - Ζευς), μνημονεύονται οι Γιουνάνι, που δεν τους ξέχασαν, έστω και αν πέρασαν αιώνες από τότε που οι προγεννήτορές τους, στρατιώτες του Μ. Αλεξάνδρου, εγκαταστάθηκαν στις κοιλάδες τους».Ακολούθησαν και άλλα σχολεία, χώροι δημόσιας υγιεινής και πρόσφατα το μουσείο. Η δράση του Ελληνα οραματιστή έχει ενοχλήσει τους ισλαμιστές που απεχθάνονται τη μόρφωση, κυρίως των κοριτσιών, και τους κάθε λογής «απίστους». Το απέδειξαν άλλωστε περίτρανα όταν ανατίναξαν τους Βούδες του Μπαμιγιάν στο Αφγανιστάν το 2001. Μετά τις πολιτικές αλλαγές στην περιοχή ο Θ. Λερούνης συναντούσε αντιδράσεις για το εκπαιδευτικό έργο του, αλλά ο ίδιος παρέμενε στις επάλξεις...»

Η διατήρηση στοιχείων στον πολιτισμό των Καλάς που να παραπέμπουν σε αρχαιοελληνικές αναφορές συνίστανται στην προφορική τους παράδοση, στα μεσογειακά χαρακτηριστικά τους, στα έθιμά τους. Καθαρτήρια λουτρά, η μόνη φυλή που παράγει κρασί, γιορτινό καπέλο γυναικών που παραπέμπει στο λοφίο περικεφαλαίας της μακεδονίτικης σχολής, μαίανδροι και γεωμετρικά σχήματα στις προσόψεις των σπιτιών. Ακόμη και ο τρόπος που κάθονται: όχι οκλαδόν όπως παραδοσιακά οι ασιάτες, αλλά σε καρέκλες και σκαμνιά..
Ειδικοί ανθρωπολόγοι εξετάζοντας το γονιδίωμα των Καλάς δεν βρίσκουν ελληνικά στοιχεία. Ο Θανάσης Λερούνης, ίσως διοτί έχει μάθει καλά πως ο πολιτισμός και η ταυτότητα δεν είναι θέμα γονιδίων (ή τουλάχιστον όχι μόνο θέμα γονιδίων) δεν εκπλήσσεται. Αναφέρει: «Ο καθένας απομονώνει τα στοιχεία που θέλει και βγάζει τα συμπεράσματά που επιθυμεί. Το παρελθόν τους πιθανόν θα παραμείνει μυστήριο, όμως αυτό που μας απασχολεί είναι το μέλλον τους που κινδυνεύει. Γι' αυτό είμαστε κοντά τους».

Και όντως το μέλλον τους κινδυνεύει. Η φυλή δεν ξεπερνάει τα 3000 άτομα. Παρά την προσπάθεια υποστήριξης της διαφορετικότητας τους υπάρχει εντονότατη προσπάθεια μουσουλμανικού προσηλυτισμού. Η Σαουδική Αραβία χρηματοδοτεί κάθε προσχώρηση στο Ισλάμ με 5000 ρουπιες το κεφάλι. Επιπλέον, οι μουσουλμάνοι χτίζουν τζαμιά δίπλα στους ιερούς χώρους των Καλασά απαγορεύοντάς τους μετά να γιορτάζουν και να τιμούν τους θεούς τους. Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ουσιαστικά δεν υπάρχει.

Κόντρα σε όλα αυτά ο Λερούνης πάλευε μόνος του. Και νικούσε. Στις 9 Σεπτεμβρίου στο Τσιτράλ έγινε μεγάλη διαδήλωση. Εκατοντάδες Καλάς κατέβηκαν από τα κακοτράχαλα βουνά τους ζητώντας την απελευθέρωση του 55χρονου Έλληνα αδερφού τους. «Φέρτε πίσω τον Ατανάσι μας», ήταν το κεντρικό σύνθημα. Θα ακούσουν την κραυγή αγωνίας και πόνου οι βάρβαροι Ταλιμπάν; Αμφιβάλλω. Στα τυφλωμένα από τον ισλαμικό φονταμεταλισμό μάτια τους ο Λερούνης διέπραξε εγκλήματα. Έχτισε σχολεία, στα οποία πήγαιναν και κορίτσια(έγκλημα καθοσιώσεως για τους υπανάπτυκτους με τη μπούργκα και το καμουτσίκι), εμπόδισε με το έργο του την επικράτηση του κορανίου, μια που οι Καλάς κρατούσαν την πολυθειστική θρησκεία τους.
Δύσκολα τα πράγματα. Το ελληνικό κράτος έκανε λέει διαβήματα. Τα ελληνικά τηλεοπτικά δίκτυα έθαψαν την υπόθεση. Έχουν δίκιο. Οι δεκάρικοι του κάθε πολιτικάντη δεν αφήνουν χρόνο για το δράμα του Θανάση Λερούνη.

Ο χορός του Δάσκαλου

Στις 17 Ιουνίου 1771 τερματίζεται η ζωή του Ιωάννη Βλάχου. Ήταν ημέρα αργίας για τους μουσουλμάνους και έτσι οι Τούρκοι του Κάστρου( Ηράκλειο) μπορούσαν να παραβρεθούν στην εκτέλεση. Ένας καθρέφτης τοποθετήθηκε μπροστά από τον ετοιμοθάνατο για να επιταθεί το ψυχικό του μαρτύριο. Ο τρόπος θανάτωσης είχε προκαθορισθεί. Εκδορά. Γδάρσιμο εν όσω ήταν ζωντανός. Μετά την τοποθέτηση του καθρέφτη, οι δήμιοι έφεραν μπροστά στον μελλοθάνατο τον αδερφό του, τον Χατζή Σγουρομάλλη. Κατά την έκφραση του ιστορικού τα δύο αδέρφια αλληλοκοιτάχθηκαν και "εμουγκαλίσθησαν ως βόες δις και τρις". Από τη στιγμή εκείνη και μετά ο Σγουρομάλλης τρελάθηκε.
Ο Ιωάννης Βλάχος είχε γεννηθεί στην Ανώπολη Σφακίων. Δεν πέρασε με αυτό το όνομα στην Ιστορία. Αλλά με το όνομα που ήταν γνωστός στα Σφακιά: Δασκαλογιάννης ή Δάσκαλος. Μία από τις πλέον εμβληματικές μορφές της αντίστασης του νησιού του, που το 1770 μετρούσε έναν αιώνα τουρκικής κυριαρχίας. Δεν ήταν "χαίνης"(=αντάρτης),όπως οι συμπολεμιστές του. Τότε το προσωνύμιο "Δάσκαλος" αποδίδονταν σε όποιον απλώς ήξερε να διαβάζει. Ο Δασκαλογιάννης αντίθετα είχε ευρύτατη μόρφωση. Ο πατέρας του-ένας πλούσιος καραβοκύρης- τον μόρφωσε στο εξωτερικό, πιθανότατα στην Ιταλία όπου σπούδαζαν και άλλοι συντοπίτες του. Όταν γύρισε συνέχισε την επιχείρηση του πατέρα του. Με δικά του καράβια ταξίδευε στην Μασσαλία, στα λιμάνια του Εύξεινου Πόντου, ενώ διατηρούσε μαζί με τα αδέρφια του ναυτικά πρακτορεία σε διάφορα λιμάνια. Λόγω της δουλειάς του και της οικονομικής του ευχέρειας ήρθε σε επαφή με διπλωμάτες, κρατικούς λειτουργούς και πρίγκηπες διαφόρων χωρών.
Στην Τριέστη παρευρίσκεται σε συσκέψεις των Ελλήνων του εξωτερικού. Υπό την παρότρυνση του Ρώσου αξιωματικού Ορλώφ, σχεδιάζεται έναρξη επαναστατικού κινήματος στην Ελλάδα. Ο Δασκαλογιάννης μαζί με τους άλλους Έλληνες δίνουν βάση στις ρώσικες μεγαλοστομίες περί σημαντικής βοήθειας. Ο Δάσκαλος κατεβαίνει στην Επαρχία Σφακίων και συναποφασίζει με 12 Καπετάνιους των Σφακίων την ένοπλη εξέγερση, την οποία και χρηματοδοτεί. Ένας άνδρας μετρίου αναστήματος, εύχαρης, με φυσική ευφράδεια και κύρος τίθεται επικεφαλής της Επανάστασης που ξεσπάει το 1770. Ο ίδιος ο Αλέξης Ορλώφ του στέλνει επιστολή από την Πάρο, όπου ναυλοχούσε ο ρωσσικός στόλος και του υπόσχεται για άλλη μια φορά βοήθεια.
Η βοήθεια δεν ήρθε ποτέ.Τα χωριά των Σφακίων ήταν ετοιμοπόλεμα. Συντηρούσαν ακόμη και καταδρομικές ομάδες, όπως η ομάδα του Γιωργακομάρκου(γνωστός και ως Δαιμονάρχης), που ρήμαζε τα σπίτια των αγάδων στους κάμπους, τους οποίους αφού σκότωναν, κούρσευαν τα υπάρχοντα τους και επέστρεφαν. Μολαταύτα, η επανάσταση-αν και κράτησε πολλούς μήνες- απέτυχε. Οι Τούρκοι ντελάληδες διαμήνυαν πως αρκούσε η παράδοση του ίδιου του Δασκαλογιάννη για να σωθούν τα χωριά, που αρκετά ήδη είχαν σχεδόν καταστραφεί. Δίδονταν εγγυήσεις για τη ζωή του και για την ζωή των παιδιών του που-κάποια εξ αυτών-ήταν αιχμάλωτα. Μετά από απανωτά πολεμικά συμβούλια των Καπεταναίων αποφασίσθηκε η εθελούσια παράδοση του αρχηγού στους Τούρκους. Το τέλος του δώθηκε ενώπιον του τουρκικού όχλου...

Η σύγρονη λαογραφία και μουσικολογία δέχεται πλέον- συμφωνώντας με την προφορική παράδοση- πως στον Δασκαλογιάννη οφείλεται ο πλέον γνωστός κρητικός χορός. Το πεντοζάλι. Με βάση μια παλαιότατη συνήθεια, εκείνη την εποχή, στα σημαντικά γεγονότα αφιερώνονταν νεοδημιούργητα τραγούδια, χοροί, μουσικές. Έτσι στα μέσα του 1769 ο Δάσκαλος απευθύνθηκε σε σπουδαίο μουσικό της εποχής, τον Στέφανο Τριανταφυλλάκη ή Κιώρο, και του ζήτησε να ετοιμάσει πολεμικό χορό ειδικά για την επικείμενη Επανάσταση, που τον χόρευαν οι άνδρες πριν από τις μάχες.
Ο χορός θα ήταν ειδικά γραμμένος και αφιερωμένος στο πέμπτο ζάλο( βήμα), δηλαδή την πέμπτη επαναστατική προσπάθεια απελευθέρωσης από τους Τούρκους, στην οποία εμπλέκονταν Σφακιανοί. Ο Κίωρος πήγε στην Ανώπολη, όπου και έμεινε για 6μήνες. Συνέθεσε μελωδία σύμφωνα με τις υποδείξεις του Δασκαλογιάννη για ένα καινούριο χορό, ο οποίος είχε δώδεκα μουσικούς σκοπούς, που συμβόλιζαν τους 12 οπλαρχηγούς επικεφαλείς της Επανάστασης και δέκα βήματα προς ανάμνηση της Συνέλευσης της Δημογεροντίας των Σφακίων, η οποία συνεδρίασε στις 10 Οκτωβρίου 1769 και αποφάσισε την επανάσταση. Η λαβή του χορού είναι από τους ώμους με τα χέρια τεντωμένα, συμβολίζοντας, με αυτόν τον τρόπο την αλληλοστήριξη, την αλληλοεκτίμηση, την αμοιβαία εμπιστοσύνη και τη συνεργασία των συμπολεμιστών. Οι πατιές, τα μονά ή πολλαπλά ομαδικά χτυπήματα των ποδιών στο έδαφος, είναι το κύριο είδος παραλλαγών του βασικού βήματος του πεντοζαλιού. Συμβολίζουν τις ομοβροντίες των όπλων των επαναστατών στις μάχες με τους Τούρκους.

Η παραδοσιακή πρωταρχική έκφραση του πεντοζαλιού δεν διαθέτει σιγανό και γρήγορο ρυθμό, ούτε διακρίνεται σε σιγανό πεντοζάλι και γρήγορο πεντοζάλι. Η μορφή του είναι μία και συγκεκριμένη, γρήγορη, δυναμική και εκρηκτική. Η σύγχρονη διάκριση σε «σιγανό» και «γρήγορο» καθιερώθηκε την δεκαετία του 1950. Τότε διαμορφώθηκε αυτό που σήμερα λένε «σιγανό πεντοζάλι» και χορεύεται σε Χανιά, Ρέθυμνο και Ηράκλειο με παραλλαγές ως «χανιώτικο σιγανό», «ρεθεμνιώτικο σιγανό» και «ηρακλειώτικο σιγανό» με δέκα, οκτώ και έξι βήματα αντίστοιχα. Αυτοί οι "νεωτερισμοί" θεωρούνται ανεπίτρεπτοι από τις παλαιές κορυφαίες προσωπικότητες της κρητικής μουσικής. Διότι δεν θέλουν να νοθεύεται ένας χορός-μνημόσυνο στον πρωτεργάτη της Επανάστασης του 1770, εναντίον των Τούρκων. Γράφει ένας εξ αυτών υπερασπιζόμενος την παλαιή, αρχική εκδοχή του χορού : " Η μουσική του πεντοζαλιού είναι μια και μοναδική. Δεν υπάρχουν δηλαδή πεντοζάλια. Πιστεύω ότι δεν έχει κανένας το δικαίωμα να διαστρεβλώνει το πεντοζάλι, γιατί έτσι λερώνει τη μνήμη των ηρώων και του Δασκαλογιάννη, που έχασαν τις ζωές τους για την ελευθερία της Κρήτης. Όταν ήμουν 16 χρονών, είχα καταφέρει να συνθέσω δύο στροφές και τις πρόσθεσα στο πεντοζάλι. Θέλοντας να εντυπωσιάσω τον αείμνηστο καλλιτέχνη Κουφιανό, τον παρακάλεσα να ακούσει κάτι και να πει τη γνώμη του. Είχα βάλει ενδιάμεσα στο πεντοζάλι τις δικές μου στροφές. Όταν τελείωσα μου είπε: «Μπράβο, μπράβο Κωστάκη, εσύ μια μέρα θα γίνεις μεγάλος μουσικός. Άκουσε τώρα κι εμένα. Και στη συνέχεια έπαιξε το πεντοζάλι προσθέτοντας δικές του στροφές, ομολογουμένως πολύ ανώτερες από τις δικές μου. Όταν του αποκρίθηκα, κοκκινίζοντας, ότι οι στροφές του ήταν απίθανες, είπε: «Ναι, έχεις δίκιο, είναι πολύ ωραίες, αλλά ποιοί καπεταναίοι θα είναι τουτοινά, Κωστάκη, όπου ήτανε δώδεκα ούλοι κι ούλοι;» Και τότε μου εξήγησε πως κανείς δεν είχε το δικαίωμα να λερώσει τη μνήμη των καπεταναίων. "

SUVλιές

" Oμολογώ πως οι άνθρωποι που οδηγούν αυτά τα πράγματα μέσα στις πόλεις, πρέπει να είναι ψυχοπαθείς " Jeremy Clarkson, παρουσιαστής της εκπομπής Top Gear

" Όταν βλέπεις κάποιον να προσπαθεί να κάνει μανούβρες με το SUV γύρω από ένα σχολείο, πρέπει να σκέφτεσαι πως ο άνθρωπος αυτός είναι τελείως ηλίθιος " Κen Livingstone, πρώην Δήμαρχος Λονδίνου.

" Είχαμε βαρεθεί τις μικρές αναιμικές σεβρολέτ. Θέλαμε κάτι μυώδες, κάτι που να φώναζε: κάντε στη πάντα, περνάει αμερικάνος! " Charles Dubow

Ανέκαθεν ήμουν επιφυλακτικός απέναντι σε όσους δηλώνουν οικολόγοι. Δεν δίνω πολιτικό ή κομματικό περιέχομενο στον όρο. Άλλωστε τώρα πια όλοι οι μαυρογυαλουραίοι σε όλο το φάσμα δηλώνουν και διαδηλώνουν τις οικολογικές και περιβαλλοντολογικές ανησυχίες τους. Στους απλούς ανθρώπους αναφέρομαι. Όταν βλέπω κηρύγματα περί οικολογικής συνείδησης κουμπώνομαι. Δεν μπορώ να το εξηγήσω. Είναι μεταφυσικό. Ναι, συμφωνώ κήνσορά μου πρέπει να μου γίνει συνήθεια η ανακύκλωση, ναι πρέπει να μαζεύω τα γυάλινα μπουκάλια, ναι αλλά μη με πιέζεις πολύ γιατί αυτές οι συνήθειες σιγά σιγα αφομοιώνονται και μπαίνουν στη ρουτίνα της καθημερινότητας. Και κυρίως μη μου λες πως καταστρέφω τον πλανήτη. Να μου πεις βοηθάω την οικονομία και το περιβάλλον της χώρας το δέχομαι. Να μου πεις είναι ένδειξη πολιτισμού, συμφωνώ. Αλλά άσε τους μικρομεγαλισμούς περί πλανήτη. Εσύ φίλε κήνσορα ξέρεις πως κι αν ακόμη όλοι οι Έλληνες, ποιοι Έλληνες, όλοι οι Ευρωπαίοι αποκτήσουν φουλ οικολογική συνείδηση και μειώσουν τους ρύπους στο ελάχιστο, αν δεν μπουν σε τάξη τα Κινεζόπουλα, οι Ινδοί και αι ΗΠΑ δε σώζεται ο πλανήτης που να ανακυκλώσουμε τον αγλέορα. Πλησιάζει και η Κοπεγχάγη και θα δεις.

Επειδή μ΄αρέσει όμως το στυλ σου φίλε κήνσορα θα εξαπολύσω και εγώ μύδρους. Τι μύδρους, φιλιππικό έφτιαξα. Κατά των SUV (Sport Utility Vehicles). Τί; Έχεις SUV ; Και βγάζεις δεκάρικους περί οικολογίας βρε αθεόφοβε; Κάτσε να τα πούμε λίγο... Και εκτός από οικολογικές θα δώσω και κοινωνικοιδεολογικές διαστάσεις στο θέμα. Και σου χω και ένα ντεσουδάκι περί ασφάλειας των εν λόγω οχημάτων. Πάμε.

Ανάμεσα στο 1980 και το 2000 οι κατασκευαστές αυτοκινήτων ξόδεψαν 80 δισεκατομμύρια δολάρια σε διαφημίσεις μεγάλων αυτοκινήτων και φορτηγών. Έτσι μεταξύ 1995 και 2001 ο αριθμός των SUV στους αμερικάνικους δρόμους διπλασιάστηκε. "Ρίχνεις λίγα περισσότερα δολλάρια σε ένα αυτοκίνητο, το μεγαλώνεις και το πουλάς για πολύ περισσότερα χρήματα ", εξήγησε ένας διευθυντής πωλήσεων της Chrysler. "Oι καταναλωτές δεν χρειάζονταν πραγματικά ένα όχημα με κίνηση στους τέσσερις τροχούς" πρόσθεσε ένα στέλεχος της Jeep. "Όλη η ιστορία με τις πωλήσεις των SUV βασιζόταν σε ψυχολογικούς λόγους" ( σε ελεύθερη μετάφραση: τους προβατοποιήσαμε πάλι ). Τα ενεργειοβόρα SUV είχαν ταξινομηθεί από το Κογκρέσο στην κατηγορία των ελαφριών φορτηγών και ως εκ τούτου εξαιρούνταν από τα πιο αυστηρά μέτρα, που αφορούσαν στα επιβατικά αυτοκίνητα. Όταν όμως οι πωλήσεις εκτοξεύθηκαν στα ύψη μέσα στα αστικά όρια, η Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος [ Εnvironmental Protection Agency-EPA] δυσκολεύτηκε να πάρει μέτρα. Ανώνυμο μέλος της επιτροπής ομολόγησε στον δημοσιογράφο της στήλης του αυτοκινήτου στη New York Times, Keith Bradser: " Δεν θέλουμε να σκοτώσουμε τη χήνα που γεννά τα χρυσά αυγά για την εγχώρια αυτοκινητοβιομηχανία ". Με κατά μέσο όρο 20% λιγότερη οικονομία στα καύσιμα σε σχέσεις με τον μέσο όρο των άλλων επιβατικών αυτοκινήτων, οι πωλήσεις των SUV ανέβασαν τον μέσο όρο κατανάλωσης καυσίμων των ελαφρών οχημάτων της χώρας, που από το 1988 και πέρα αυξανόταν σταθερά.

Ο Κeith Bradsher δεν είναι κανένας μανιακός οικολόγος. Ούτε ακτιβιστής. Αρθρογραφεί στην New York Τimes και ως ανταποκριτής της εφημερίδας στην Ουάσινγκτον έχει καλύψει οικονομικό ρεπορτάζ ( διεθνές και εσωτερικό), τηλεπικοινωνίες και θέματα βιομηχανίας αυτοκινήτου. Τα ρεπορτάζ του για τα Sport Utility Vehicles του χάρισαν το 1997 το βραβείο George Polk (σημ.:Πολκ,Πολκ κάτι μου θυμίζει αυτό το όνομα...), ενώ την ίδια χρονιά προτάθηκε και για το Βραβείο Πούλιτζερ. Το βιβλίο του Ηigh and Mighty αναφέρεται αποκλειστικά στα SUV. Aναφέρεται...Τρόπος του λέγειν. Γενεές δεκατέσσερεις τα περνάει. Και αυτά και τους οδηγούς τους. Ντρέπομαι και να αναφέρω τι τους σούρνει. Μέχρι και το ψυχολογικό προφίλ των οδηγών δίνει. Τι εγωκεντρικούς, τι εγωιστές, τι άσχετους οδηγούς τους λέει, τι νάρκισσους, τι έλλειψη κοινωνικής ευθύνης τους καταλογίζει. Τα μίνι-βαν τα υπερασπίζεται(όχι τόσο ρυπογόνα και θεωρεί τους οδηγούς τους υπεύθυνους καθότι προσγειωμένοι οικογενειάρχες). Μια σύντομη περίληψη του βιβλίου εδώ: http://www.washingtonmonthly.com/features/2001/0212.mencimer.html

Δεν αναλίσκεται ιδιαίτερα στο πόσο αντιοικολογικά και ενεργειοβόρα είναι τα οχήματα αυτά. Να δούμε αυτήν την πτυχή. Λίγα νούμερα:

-αν η μέση απόδοση που έχουν τα αυτοκίνητα αυτά αυξανόταν κατά μόλις 3 μίλια ανά γαλόνι βενζίνης, η ημερήσια κατανάλωση στις ΗΠΑ θα έπεφτε κατά 49.000.000 γαλόνια. Ενδεικτικά, από το μεγάλο κοίτασμα στην Αλάσκα - για το οποίο υπάρχει έντονη διαμάχη για το αν θα πρέπει να αρχίσουν γεωτρήσεις-καθότι βρίσκεται σε καταφύγιο άγριας ζωής(Arctic National Wildlife Refuge)- υπολογίζεται να αντλούνται 42.000.000 γαλόνια την ημέρα.

-Όσοι χρησιμοποιούν για ένα χρόνο SUV αντί για κανονικό αυτοκίνητο, σπαταλούν τόση ενέργεια, όση εάν άφηναν το ψυγείο ανοικτό για 6 χρόνια, το φως του μπάνιου ανοικτό για 30 χρόνια ή την τηλεόραση ανοικτή για 28 χρόνια. (3)

-από το 1990 η ανεπαρκής ενεργειακά απόδοση των SUV οδήγησε τους αμερικανούς σε σπατάλη 70 δισεκατομμυρίων γαλονιών βενζίνης.

Η Carol Browner ( Σύμβουλος πλέον του Ομπάμα επί θεμάτων Ενέργειας και Κλίματος) σε κατάθεσή της σε υποεπιτροπή της Γερουσίας το 1999 τα είπε διπλωματικά. Τα χαρακτήρισε προκαλούντα μόλυνση σε υψηλότατο βαθμό, τόνισε πως μαζί με τα μίνι-βανς και τα ελαφρά φορτηγά αποτελούν το 50% του στόλου των αυτοκινήτων στις ΗΠΑ και πρότεινε να δωθεί ένα τέλος στη σκανδαλώδη προνομιακή μεταχείρισή τους, με το να υπάγονται στις αυστηρές προδιαγραφές που ίσχυαν και για τα επιβατικά αυτοκίνητα και να σταματήσει η προκλητική εξαίρεσή τους. (4)

Ο Ken Livingstone ως δήμαρχος Λονδίνου ήταν πιο αυστηρός. Αφού ξέσπασε χαρακτηρίζοντας τους ιδιοκτήτες τέτοιων οχημάτων (στην Αγγλία τα αποκαλούν Chelsea tractors, το αντίστοιχο του "αγροτικά Κολωνακίου") ηλίθιους, δήλωσε πως η κυκλοφορία τους πρέπει να απαγορευθεί στο Λονδίνο. Στην ίδια γραμμή κινείται και ο βουλευτής Norman Bakers που πρότεινε να επιβληθούν υψηλά τέλη και επιπλέον φόροι στα οχήματα αυτά( http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/politics/3739495.stm ). Τον Ιανουάριο του 2008 και ενώ επίκειντo δημοτικές εκλογές, ο Livingstone πρότεινε να επιβληθεί τέλος 25 λιρών την ήμερα για τα 4χ4 που κινούνται σε συγκεκριμένη ζώνη. Ο συντηρητικός αντιπαλός του ο πολύς Boris Johnson- o μόνος πολιτικός που υποστήριξε την απόφαση Μπους για μη ένταξη στο πρωτόκολλο του Κιότο-εναντιώθηκε στην πρόταση του Livingstone. O Johnson κέρδισε τις εκλογές...(5)

Kαι ερχόμαστε στο τελευταίο επιχείρημα υπέρ των οχημάτων αυτών. Η ασφάλεια. Κατ' αρχήν μιλάμε για την ασφάλεια των οδηγών και των επιβαινόντων. Διότι αν ξεκινήσουμε από τους πεζούς, μιλάμε για κινούμενους χάρους. Γιατί ο πεζός που θα χτυπηθεί από SUV έχει διπλάσιες πιθανότητες να σκοτωθεί. Ο οδηγός κανονικού αυτοκινήτου που θα συγκρουστεί πλαγιομετωπικά με 4χ4 έχει 4 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να σκοτωθεί σε σχέση με μία σύγκρουση με κανονικό αυτοκίνητο. Πάμε τώρα στους επιβαίνοντες. Κατ'αρχήν, μια που είπα επιβαίνοντες, να σημειωθεί πως σε ένα τυπικό SUV επιβαίνουν κατά μέσο όρο 1,3 άνθρωποι ("το χρειάζομαι για να μεταφέρω την οικογένεια ρε παιδιά"). Mε βάση μελέτες η αδιαμφισβήτητη ασφάλεια που έχουν λόγω όγκου κλπ, εν πολλοίς μετριάζεται από το γεγονός πως έχουν 4πλάσια πιθανότητα για ντελαπάρισμα-rollover(7). Σε ό,τι αφορά στα παιδιά η πιθανότητα να τραυματιστούν τριπλασιάζεται όταν στο ατύχημα επισυμβαίνει ντελαπάρισμα. Ο Dennis Durbin, παιδίατρος των Επειγόντων Περιστατικών που πήρε μέρος στη μελέτη δήλωσε επί λέξη: " We’re not saying they’re worse or that they’re terrible vehicles. We’re challenging the conventional wisdom that everyone assumed they were better "...(8)

Δεν στα είπα αυτά κήνσορα οικολόγε που οδηγείς ένα μικρό τανκ, που καίει τα αντερά του, μέσα στην πόλη για να στεναχωρηθείς. Άλλωστε όπως είπα σε πλανητικό επίπεδο το κλίμα δεν επηρεάζεαται από την Ελλάδα και τους Έλληνες. Αλλά για να θυμάσαι κι εσύ και εγώ πως πριν αρχίσουμε το κήρυγμα στο όνομα του πλανήτη, ας ρίχνουμε μια ματιά στα του οίκου μας( συγκεκριμένα στο γκαράζ). Πήγαινέ με τώρα μια βόλτα με το Ηummer σου...

Παραπομπές:

1. I Want my SUV, Charles Dubow Forbes.com (http://www.forbes.com/1998/06/06/feat.html)

2. The Intertwining Link Between SUVs and Gas Consumption (http://www.associatedcontent.com/article/335940/the_intertwining_link_between_suvs_pg3.html?cat=27)

3.http://www.stopurban4x4s.org.uk/climate.htm

4.Carol M. Browner, Administrator Environmental Protection Agency, Testimony Prepared for Delivery Senate EPW Subcommittee on Clean Air Washington, D.C. May 20, 1999 (http://www.epa.gov/ttncaaa1/gen/cmbtest.html)

5. Livingstone pushes forward with £25 congestion charge (http://www.guardian.co.uk/politics/2008/jan/31/london.london)

6. The safety myth (http://www.stopurban4x4s.org.uk/safety.htm)

7. http://aapgrandrounds.aappublications.org/cgi/content/extract/15/5/60

8. http://www.mindfully.org/Health/2006/SUVs-No-Safer3jan06.htm