Κυριακή 13 Δεκεμβρίου 2009

O Μοροζίνι και η Ακρόπολη (Β' μέρος)


"Σύμφωνα με τον Λοκατέλλι, επιτροπή από προκρίτους επισκέπτεται τον Μοροζίνι και δίνει υπόσχεση υποταγής, βοήθειας, τοπογραφικές και στρατηγικές πληροφορίες. Οι Αθηναίοι συντάσσονται με τους Βενετούς διότι, αν έμεναν ουδέτεροι, όποιος και να κέρδιζε αυτοί θα υφίσταντο τις συνέπειες και οι βόμβες του Μοροζίνι θα κατέστρεφαν την πόλη. Αποφασίζουν λοιπόν να ταχθούν υπέρ των Βενετών ανοιχτά και να μείνουν στην πόλη, φροντίζουν πάντως παράλληλα να κρύψουν ό,τι πολύτιμο έχουν από φόβο και προς τους Τούρκους και προς τους Βενετούς.Οι Βενετοί ξεκινούν με σώμα 150 ανδρών υπό τον συνταγματάρχη Ραουγκράφ φον ντερ Πφαλτς και καταλαμβάνουν την Αθήνα για να προστατεύσουν τους Αθηναίους από τους Τούρκους.Στέλνουν μήνυμα στους Τούρκους ζητώντας την παράδοση του Φρουρίου με αντάλλαγμα την ανενόχλητη αναχώρηση των Τούρκων μαζί με όλα τους τα κινητά αγαθά. Ο Αγάς του Κάστρου Αλής αρνείται. Έχει πυρομαχικά και περιμένει τον Σερασκέρη με ενισχύσεις. Η κύρια δύναμη των στρατευμάτων υπό τον Καίνιξμαρκ –με οδηγούς Αθηναίους– βαδίζει μέσα από τον ελαιώνα της Αττικής και, χωρίς να μπει στην Αθήνα, καταλαμβάνει τα κυριότερα στρατηγικά σημεία από τα οποία θα μπορούσε να προσβληθεί η Ακρόπολη, κυρίως τους λόφους και τα υψώματα δυτικά του Κάστρου.Ταυτόχρονα, μηχανικοί της στρατιάς από βόρεια προσπαθούν να ανοίξουν υπόγειες στοές ώστε με εκρηκτικές ύλες να προκαλέσουν την ανατίναξη του Φρουρίου. Οι Τούρκοι τους πυροβολούν συνεχώς και τους αποδεκατίζουν. Οι Βενετοί καταφέρνουν να φτάσουν μέχρι το σπήλαιο της Αγραύλου, όπου η σκληρότητα της πέτρας του βράχου τους αναγκάζει να σταματήσουν.Το βράδυ 21ης προς 22α Σεπτεμβρίου ο Καίνιξμαρκ, σύμφωνα με περιγραφές, τοποθετεί τα πυροβόλα του· στον λόφο των Μουσών κανονιοστοιχία από δεκαπέντε τηλεβόλα, στην Πνύκα εννέα και στον λόφο του Αρείου Πάγου πέντε τεράστιους όλμους. Οι Τούρκοι πυροβολούν ασταμάτητα κατά των Βενετών προσπαθώντας να τους εμποδίσουν να στήσουν τα πυροβόλα τους. Το πρωί της 23ης Σεπτεμβρίου τα πυροβολεία των Βενετών βρίσκονται στην οριστική τους θέση και αρχίζουν να βάλλουν συστηματικά εναντίον της Ακροπόλεως.Επικεφαλής του πυροβολικού βρίσκεται ο Αντόνιο Μουτόνι, Κόμης Σαν Φελίτσε, τον οποίο οι περισσότερες μαρτυρίες κατηγορούν ως εντελώς ανίκανο. Αρκετά ειρωνικές περιγραφές συνεργατών του μας λένε ότι «συχνά τα βλήματα περνούσανε πάνω από το Φρούριο και πέφτανε από την άλλη μεριά με αποτέλεσμα να φονεύσουν τους πολιορκούντες και όχι τους πολιορκημένους». Μην βλέποντας αποτελέσματα, οι Βενετοί στήνουν νέο πυροβολείο στην ανατολική πλευρά του Φρουρίου, στέλνουν συνεργάτη στον Μουτόνι που ονομάζεται Λέανδρος, επιστατεί δε προσωπικά ο Καίνιξμαρκ. Στις 25 Σεπτεμβρίου, σύμφωνα με τον κόμη Λεόν ντε Λαμπόρντ, μια βόμβα πέφτει σε μια μικρή αποθήκη πυρίτιδας στα Προπύλαια, η πυρίτιδα αναφλέγεται και ένα τμήμα τους καταρρέει. Οι Βενετοί συνεχίζουν να πυροβολούν το Κάστρο με αμείωτη ένταση.
Οι πληροφορίες της εποχής σχετικά με το «τυχαίο» της ανατίναξης του Παρθενώνα
συγκρούονται. Άλλες πηγές αναφέρουν ότι η βολή ήταν τυχαία, άλλες όμως ότι ήταν κατευθυνόμενη. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Γερμανού αξιωματικού Σομπιεβόλσκυ, στις 22 Σεπτεμβρίου, κάποιος που είχε διαφύγει από το Κάστρο πληροφόρησε τους Βενετούς ότι όλα τα πυρομαχικά είχαν μεταφερθεί μέσα στον ονομαζόμενο «Ναό της Αθηνάς» και ότι εκεί είχαν εγκατασταθεί όλοι οι ανώτεροι Τούρκοι πιστεύοντας ότι οι Χριστιανοί ποτέ δεν θα έβλαπταν τον ναό. Μετά την πληροφορία αυτή, οι περισσότεροι όλμοι κατευθύνουν τα πυρά τους προς τον ναό, χωρίς όμως επιτυχία καθώς ο ναός ήταν από μάρμαρο -δηλαδή το κτήριο ήταν καλά προστατευμένο.Τη νύχτα της 26ης προς 27η Σεπτεμβρίου που ήταν πανσέληνος, μια βόμβα –ορισμένοι υποστηρίζουν ότι την έριξε ένας υπολοχαγός από το Λούνεμπουργκ– κατάφερε να διαπεράσει από κάποιο άνοιγμα τη στέγη και να αναφλέξει τη μεγάλη ποσότητα πυρίτιδας που ήταν αποθηκευμένη στο εσωτερικό του ναού. Η έκρηξη που ακολούθησε άνοιξε τον ναό στα δύο, καταστρέφοντας το τελειότερο κτίσμα της κλασικής τέχνης. Οι Βενετοί, σύμφωνα με τις πηγές, ξέσπασαν σε ζητωκραυγές. Άλλοι φώναζαν «ζήτω η Δημοκρατία», άλλοι «ζήτω ο Καίνιξμαρκ».
Από την έκρηξη ανατράπηκαν σχεδόν στο σύνολό τους οι τρεις από τους τέσσερις τοίχους του σηκού και κατέπεσαν τα τρία πέμπτα από τα ανάγλυφα της ζωφόρου. Από τη στέγη φαίνεται ότι δεν έμεινε απολύτως τίποτε στη θέση του. Κατέπεσαν έξι κίονες της νότιας πλευράς, οκτώ της βόρειας και ό,τι απέμεινε από την ανατολική πρόσταση εκτός από ένα κίονα. Οι κίονες συμπαρέσυραν στην πτώση τους τα τεράστια μάρμαρα των επιστυλίων, τα τρίγλυφα και τις μετόπες. Ολόκληρο το κτίσμα υπέστη φοβερό κλονισμό. Η έκρηξη και η ανατίναξη προκάλεσαν απερίγραπτο πανικό. Τριακόσιοι Τούρκοι φονεύθηκαν από τα μάρμαρα που εκτοξεύονταν προς όλες τις κατευθύνσεις. Η πυρκαγιά μεταδόθηκε στα γύρω σπίτια, καθώς μάλιστα δεν υπήρχε αρκετό νερό η φωτιά απλωνόταν όλο και περισσότερο. Όλη τη νύχτα της 26ης προς 27η Σεπτεμβρίου και όλη την επομένη ημέρα η Ακρόπολη καιγόταν. Παρ’ όλα αυτά, οι Τούρκοι δεν αποφάσιζαν να παραδοθούν ενώ κινδύνευαν να καούν όλοι, επειδή είχαν λάβει την είδηση ότι πλησιάζει ο Σερασκέρης με ισχυρές τουρκικές δυνάμεις. Πράγματι, νωρίς το πρωί της 28ης Σεπτεμβρίου φάνηκαν τα στρατεύματα του Σερασκέρη. Ο Καίνιξμαρκ όμως τους περίμενε και εστράφη αμέσως εναντίον τους με το μεγαλύτερο μέρος του στρατού και του ιππικού του. Ο Σερασκέρης τρομοκρατήθηκε, υποχώρησε χωρίς να ρίξει ούτε μια βολή και οι πολιορκούμενοι Τούρκοι είδαν να σβήνει και η τελευταία τους ελπίδα. Αποφασίζουν να παραδοθούν και υψώνουν λευκή σημαία στον πύργο των Προπυλαίων στις 28 Σεπτεμβρίου. Πέντε προύχοντες Τούρκοι κατεβαίνουν εξουσιοδοτημένοι να διαπραγματευθούν τους όρους της παράδοσης. Δίνεται διαταγή να παύσει το πυρ και οι αντιπρόσωποι οδηγούνται στο στρατόπεδο του Πειραιά. Συγκαλείται πολεμικό συμβούλιο. Ο Μοροζίνι επιμένει στην άνευ όρων παράδοση της Ακροπόλεως και των πολιορκημένων. Οι Τούρκοι πληρεξούσιοι ζητούν ρητή εγγύηση της ζωής τους και διευκόλυνση της αναχώρησής τους. Ο Καίνιξμαρκ τάσσεται υπέρ της άποψης των Τούρκων και στις 29 Σεπτεμβρίου συντάσσεται συνθήκη που αρχίζει με τα λόγια «εξ ευσπλαχνίας». Οι Τούρκοι λαμβάνουν εγγύηση ζωής και ελεύθερης αναχώρησης με δικαίωμα μεταφοράς όσων αποσκευών θα μπορούσαν να μεταφέρουν στους ώμους τους, εξαιρουμένων φυσικά των όπλων και των πυρομαχικών.Οι Τούρκοι παραδίδονται το μεσημέρι της 29ης Σεπτεμβρίου και η βενετική σημαία υψώνεται στην Ακρόπολη μπροστά από τα Προπύλαια. Βρίσκονται σε τραγική κατάσταση. Οι τριακόσιοι νεκροί παραμένουν πάντοτε άταφοι, οι τραυματίες δεν έχουν ούτε γιατρούς ούτε φάρμακα, και οι υπόλοιποι, ζώντας τόσες μέρες στριμωγμένοι ο ένας επάνω στον άλλο ανάμεσα στα ερείπια και στα πτώματα, βρίσκονται σε κατάσταση άθλια. Μερικοί διακινδυνεύουν επαφές με τους ξένους φρουρούς και με τους Έλληνες για να τους πουλήσουν τα πολύτιμα προσωπικά τους είδη που δεν μπορούν να πάρουν μαζί τους.
Στις 4 Οκτωβρίου έχουν βρεθεί και συμφωνηθεί τα πλοία που θα μεταφέρουν τους Τούρκους μακριά από την Αθήνα. Η πορεία με τους ασθενείς και τραυματίες από την Αθήνα στον Πειραιά κράτησε ώρες ενώ στον δρόμο διάφοροι μισθοφόροι τους επετίθεντο για να τους κλέψουν και να βιάσουν τις γυναίκες. Ο Μοροζίνι και ο Καίνιξμαρκ είχαν συμφωνήσει στη συνθήκη να φροντίσουν ώστε οι Τούρκοι να αναχωρήσουν «ανενόχλητοι» και δεν συγχωρούνται για τα ανεπαρκή μέτρα που έλαβαν. Στις αναφορές του προς τη Βενετία ο Μοροζίνι σημειώνει: «υπέστησαν εύλογον επίθεσιν». Μόλις οι Τούρκοι εγκατέλειψαν την Ακρόπολη, οι Βενετοί ανεβαίνουν και την καταλαμβάνουν. Φρούραρχος διορίζεται ο Κόμης Πομπέι. Πρώτες τους φροντίδες είναι το θάψιμο των πτωμάτων που ήταν άταφα από δέκα περίπου ημέρες και η καταγραφή του εγκαταλειμμένου πολεμικού υλικού. Παράλληλα πρόχειρα συνεργεία προσπαθούν να τακτοποιήσουν τα άφθονα μάρμαρα που έχουν σκορπιστεί παντού από την ανατίναξη και να ανοίξουν διόδους ανάμεσα στα ερείπια των καμένων σπιτιών. Ο Μοροζίνι, συνοδευόμενος από τον Καίνιξμαρκ και περιστοιχισμένος από τους ανώτερους αξιωματικούς, εισέρχεται θριαμβευτικά στην Αθήνα. Στις πύλες της πόλης τον περιμένουν ο επίσκοπος και οι πρόκριτοι Έλληνες που τους υποδέχονται σαν νικητές και κηρύσσουν την πίστη τους προς τη Δημοκρατία του Αγίου Μάρκου. Ο Μοροζίνι επικυρώνει τα κοινοτικά προνόμια των Αθηναίων, επιτρέπει την αυτοδιοίκηση και αναγνωρίζει τα δικαιώματα του αρχιεπισκόπου και του ορθόδοξου κλήρου. Ψάλλεται ευχαριστήριος δοξολογία σε ένα από «τα μεγαλύτερα τζαμιά» που μετατρέπεται σε εκκλησία του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου. Αργότερα, τα περισσότερα από τα εγκαταλειμμένα τζαμιά μεταβάλλονται σε ορθόδοξες εκκλησίες, ένα από αυτά αφιερώνεται στην καθολική λατρεία και ένα άλλο στη διαμαρτυρόμενη. Μετά τη δοξολογία, ο Μοροζίνι με τη συνοδεία του ανεβαίνει στην Ακρόπολη. Η θέα των ερειπωμένων μνημείων φαίνεται ότι προκάλεσε ειλικρινή λύπη στους κατακτητές. Γράφει η Άκερχελμ: «Πόσο στεναχωρήθηκε η εξοχότητά του -–εννοεί τον Καίνιξμαρκ– που αναγκάσθηκε να καταστρέψει τον ωραίο ναό που για 3.000 χρόνια βρισκόταν χτισμένος εκεί και λέγεται ναός της Αθηνάς! Μάταια όμως! Οι βόμβες έκαναν τη δουλειά τους έτσι που ποτέ πια σ’ αυτόν τον κόσμο ο ναός αυτός δεν θα μπορέσει να ξανακτισθεί!...»Οι νικητές αποφασίζουν να διαχειμάσουν στην Αθήνα. Οι ξένοι μισθοφόροι στρατοπεδεύουν μέσα στην Αθήνα, κατά έθνη. Ο Βενετός μηχανικός Βερνέντα, κατόπιν εντολής του Μοροζίνι, συντάσσει τοπογραφικά σχέδια και αναπαραστάσεις της Αθήνας και της Ακροπόλεως. Μια σειρά από τα σχέδια αυτά καθώς και άλλα με την απεικόνιση του βομβαρδισμού και της εκρήξεως έχουν σωθεί μέχρι σήμερα.
Δεν έχουμε πολλές πληροφορίες για την Αθήνα και τους κατοίκους της κατά το διάστημα της συμβίωσης με τόσους ξένους λαούς. Ξέρουμε πάντως από τις πηγές ότι οι Αθηναίοι τους δέχθηκαν καλά και τους περιποιήθηκαν. Το πρόβλημα της διαφορετικής γλώσσας, φυσικά, δυσκόλευε πολύ την επικοινωνία. Ο Γερμανός μισθοφόρος Ούρλιχ Φρήντριχ Χόμπεργκ γράφει: «Η Αθήνα είναι μια πολιτεία μεγάλη και πολυάνθρωπη. Δεν αλλάζω το κρασί της Αττικής με την καλύτερη μπύρα. Εδώ βρήκα σταφύλια πελώρια σαν εκείνα που αναφέρει η Παλαιά Διαθήκη. Δύο άνδρες δύσκολα μπορούν να σηκώσουν ένα τσαμπί».Η Άκερχελμ γράφει στον αδελφό της: «Η πόλη είναι καλύτερη από όλες τις άλλες. Υπάρχουν πολύ όμορφα σπίτια, τόσο των Ελλήνων όσο και των Τούρκων. Έχουν ρούχα από φίνο ύφασμα, θαυμάσια κεντήματα. Πήγαμε να δούμε έναν καπουτσίνο που κατοικεί στο Λυχνάρι του Δημοσθένους και μας κέρασε κρασί, ψωμί, μήλα, σύκα και ρόδια. Μου είναι αδύνατον να περιγράψω όλες τις αρχαιότητες που βρίσκονται εδώ! Θα ΄θελα να ’ξερα αδελφέ μου τι σκέπτεσαι που βρισκόμαστε σ’ αυτή την πόλη, την Αθήνα, την πηγή του πολιτισμού για όλες τις άλλες ακόμα και για τη Ρώμη!».
Εν τω μεταξύ, οι σχέσεις Βενετών και μισθοφόρων καθημερινά χειροτερεύουν. Ο μεν Μοροζίνι στις εκθέσεις του κατηγορεί τους ξένους μισθοφόρους ότι διαρκώς τον εκβιάζουν με νέες απαιτήσεις πληρωμών που συνεχώς αυξάνουν, οι δε μισθοφόροι σε όλες τις περιγραφές που έχουν διασωθεί κατηγορούν τους Βενετούς για κακοπιστία και φιλαργυρία. Χαρακτηριστικά γράφει ο Χόμπεργκ: «Η Δημοκρατία μάς ξεγελάει και μας συμπεριφέρεται μ’ έναν τρόπο απαίσιο. Τα είκοσι οκτώ δουκάτα που θα είχαν αξία είκοσι τριών τάλιρων γερμανικών μας τα αλλάζουν για δεκαπέντε διότι μας αναγκάζουν να παίρνουμε για τρία και μισό τάλιρα μισό φλορίνι που στη Βενετία το αλλάζουν για δύο τάλιρα». Φαίνεται ότι ο Μοροζίνι τους έδινε υποτιμημένα νομίσματα της Βενετίας υπολογίζοντάς τα ως υγιή, μειώνοντας έτσι τη μισθοδοσία τους. Η διαφορά της θρησκείας μεταξύ των καθολικών Βενετών και των διαμαρτυρομένων Γερμανών, καθώς και η διαφορά της γλώσσας που έκανε δύσκολη την επικοινωνία τους εμπόδιζε ακόμη περισσότερο τη μεταξύ τους επαφή.

Οι διαφωνίες και οι εχθρότητες μεταξύ Βενετών και μισθοφόρων ήταν φυσικό να ξεσπούν σε βάρος των Αθηναίων. Οι μισθοφόροι δεν εκτελούσαν όπως έπρεπε τα χρέη φύλαξης των Αθηναίων από τις επιδρομές των Τούρκων και πολλοί κάτοικοι της Αττικής αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια και τα κτήματά τους και να έρθουν και αυτοί στην Αθήνα. Στην Αθήνα πάλι, λόγω συγκέντρωσης του πληθυσμού της Αττικής και του στρατού, τα τρόφιμα άρχισαν να σπανίζουν, οι μισθοφόροι άρχισαν διαρπαγές και λεηλασίες, επιπλέον δε ξαπλώθηκε λοιμός. Εν τω μεταξύ, οι Τούρκοι συγκεντρώνουν δυνάμεις στη Θήβα.Στις 31 Δεκεμβρίου 1687 ο Μοροζίνι συγκαλεί στον Πειραιά πολεμικό συμβούλιο όπου εκθέτει την κρισιμότητα της κατάστασης. Αποδεικνύει ότι για να οχυρωθεί σωστά η Αθήνα απαιτούνται πολλά έτη εργασίας και περίπου 3.000 εργάτες και αποκλειομένου αυτού προτείνει την εγκατάλειψη των Αθηνών, τον εκπατρισμό των Αθηναίων για να αποφευχθεί η σφαγή τους από τους Τούρκους και τέλος την καταστροφή εκ θεμελίων με εκρηκτικές ύλες της πόλης και της Ακροπόλεως ώστε να μην μπορούν να οχυρωθούν ξανά οι Τούρκοι.Τρεις ημέρες αργότερα συνέρχεται ξανά το πολεμικό συμβούλιο, καθώς νεώτερες εκθέσεις παρουσιάζουν την κατάσταση εξαιρετικά κρίσιμη. Αποφασίζεται οριστικά η μετανάστευση των Αθηναίων, σε άλλες υπό τους Βενετούς περιφέρειες.Ο Μοροζίνι καλεί τους προκρίτους και τους ανακοινώνει τις αποφάσεις του συμβουλίου. Στην αναφορά του προς τη Βενετία την 6.1.1688 γράφει: «Άκουσαν περίλυποι την αναγγελίαν των αποφασισθέντων μέτρων. Προσπάθησα να τους παρηγορήσω, υποσχόμενος ότι θα τους δοθεί κάθε ενίσχυση και κάθε συνδρομή στη νέα τους εγκατάσταση». Οι Αθηναίοι προσφέρουν χρήματα, προτείνουν να σχηματίσουν στρατιωτικά σώματα τα οποία να αναλάβουν την άμυνα εναντίον των Τούρκων και την οικονομική συντήρηση των σωμάτων για έναν χρόνο, αλλά ο Μοροζίνι αρνείται. Στις 12 Φεβρουαρίου, το πολεμικό συμβούλιο παίρνει ομόφωνα την οριστική απόφαση άμεσης εγκατάλειψης των Αθηνών. Εξετάζεται η πρόταση καταστροφής της πόλης. Ευτυχώς ούτε μέσα υπήρχαν ούτε χρόνος. Για να καταστραφούν εκ θεμελίων τα τείχη της Ακροπόλεως και τα μνημεία χρειάζονταν χιλιάδες εργατών και εργασία μεγάλης διάρκειας. Κανείς από τους παρόντες δεν σκέφθηκε άλλο λόγο για την αποφυγή της καταστροφής των μνημείων εκτός από την έλλειψη εργατών, εργαλείων και χρόνου.Αρχίζουν οι ετοιμασίες για την αναχώρηση.Στις 4 Δεκεμβρίου, η Γερουσία έχει στείλει το εξής ψήφισμα στον Μοροζίνι: «Ελάβαμε το σχεδιάγραμμα της πόλης των Αθηνών και του φρουρίου αυτής το οποίο εξεπόνησε ο Κόμης ντε Σαν Φελίτσε και μετ’ ευχαριστήσεως παρατηρήσαμε τα υπάρχοντα εκεί αρχαία περίφημα μνημεία. Εξουσιοδοτούμεν την Υμετέραν Σύνεσιν να αφαιρέσει και να αποστείλει εις ημάς ενταύθα εκείνο που θα έκρινε πιο σπουδαίο και πιο καλλιτεχνικό δυνάμενο να επαυξήσει την αίγλην της Κυριάρχου, το οποίο θα χρησιμεύσει επίσης ως νέο αιώνιο μνημείο της Ημετέρας Διακεκριμένης Αρετής». Εψήφισαν 162 υπέρ, 2 κατά και 1 απέσχε της ψηφοφορίας.
Ο Μοροζίνι επιλέγει τα καλύτερα διατηρημένα αγάλματα του δυτικού αετώματος και προσπαθεί να τα αποσπάσει. Γράφει στην αναφορά του στις 19 Μαρτίου: «Κατεβλήθη προσπάθεια να αφαιρεθεί το μέγα αέτωμα αλλά κατέπεσεν από το πελώριο εκείνο ύψος και είναι θαύμα πως δεν έπαθε κάτι κάποιος εργάτης. Η αιτία είναι ότι το οικοδόμημα είναι καμωμένο χωρίς κονίαμα και οι διάφοροι λίθοι είναι συνηρμοσμένοι ο ένας με τον άλλο με αξιοθαύμαστη τέχνη. Άλλωστε από την έκρηξη της εν αυτώ πυριτιδαποθήκης το οικοδόμημα υπέστη σοβαρότατον κλονισμόν. Η αδυναμία του να εγκαταστήσουμε ικριώματα, μεταφέροντας από τις γαλέρες τα ψηλά κατάρτια και άλλα αναγκαία μηχανήματα μας αναγκάζει να εγκαταλείψωμεν κάθε περαιτέρω απόπειραν. Διακόπτεται συνεπώς κάθε προσπάθεια περί αφαιρέσεως άλλων ανάγλυφων κοσμημάτων. Άλλωστε ελλείπουν από τα οικοδομήματα τα πλέον αξιοθαύμαστα κομμάτια και όλα τα υπολειφθέντα είναι κατώτερα και παρουσιάζουν ελλείψεις οφειλομένας εις την πολυκαιρίαν. Οπωσδήποτε», συνεχίζει, «αποφάσισα να παραλάβω μία λέαινα ωραιοτάτης τέχνης, αν και της λείπει το κεφάλι, το οποίο όμως μπορεί κάλλιστα να αντικατασταθεί με το μάρμαρο που θα σας στείλω μαζί με τη λέαινα και που είναι καθ’ όλα όμοιο». Συνολικά ο Μοροζίνι πήρε όσα λιοντάρια βρήκε: ένα από την Ακρόπολη, ένα από την περιοχή του Θησείου και βέβαια τον γνωστό Λέοντα του Πειραιά εξαιτίας του οποίου το λιμάνι του Πειραιά είχε ονομασθεί Πόρτο Λεόνε. Οι λέοντες αυτοί μεταφέρθηκαν στη Βενετία και από τότε κοσμούν ως τρόπαια των νικητών τον ναύσταθμο της Δημοκρατίας. Οι αξιωματικοί του Μοροζίνι, Βενετοί και ξένοι, πήραν μαζί τους όσα κομμάτια μεταφέρονταν εύκολα. Τεμάχια από τον Παρθενώνα ή άλλα μνημεία των Αθηνών που βρίσκονται σήμερα σε ιδιωτικές συλλογές και μουσεία της Ευρώπης, χωρίς να ξέρει κανείς πώς, είναι πιθανόν να μεταφέρθηκαν την εποχή αυτή από στρατιώτες της στρατιάς του Μοροζίνι. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι του γραμματέως του Μοροζίνι Σαν Γκάλλο, ο οποίος πήρε μαζί του το κεφάλι του γυναικείου αγάλματος που έπεσε από το δυτικό αέτωμα κατά την αποτυχημένη απόπειρα των Βενετών και κατατεμαχίστηκε. Μετά πολλές περιπέτειες, ο Γερμανός αρχαιολόγος Βέμπερ που είχε μελετήσει τα παρθενώνια γλυπτά από τα εκμαγεία του Έλγιν, το αγόρασε από έναν Βενετό μαρμαρά τη στιγμή που αυτός ετοιμαζότανε να το σπάσει, όπως μας περιγράφει ο Λαμπόρντ, ο οποίος αργότερα το αγόρασε από τον Βέμπερ και το έβγαλε κρυφά από την Ιταλία. Σήμερα η «κεφαλή Λαμπόρντ» βρίσκεται στο Λούβρο. Ένας άλλος Βενετός αξιωματικός πήρε τμήμα της ζωφόρου όπου διακρίνονται δύο ιππείς της πομπής και το κεφάλι ενός αλόγου. Σήμερα βρίσκονται στο Μουσείο της Ιστορίας της Τέχνης στη Βιέννη. Ένας Δανός αξιωματικός ονόματι Χάρτμαντ πήρε δύο κεφαλές από μία από τις νότιες μετόπες. Σήμερα βρίσκονται στο Εθνικό Μουσείο της Κοπεγχάγης. Πάντως η εσπευσμένη αφενός αναχώρηση, οι αρρώστιες και η αδυναμία μεταφοράς πολλών πραγμάτων καθώς και το απροσδιόριστο μέλλον της εκστρατείας ήταν οι λόγοι που δεν έγινε συστηματική λεηλασία. Αλλά ο δρόμος της διαρπαγής είχε ήδη ανοίξει.


Ο Παρθενών πριν καταστραφεί ήταν τέμενος μουσουλμανικής λατρείας. Οι Τούρκοι δεν επέτρεπαν την απόσπαση και του παραμικρού λίθου από κτήριο θρησκευτικής σημασίας. Μόνον διότι συνετρίβη από τις βόμβες του Μοροζίνι και εγκαταλείφθηκε ως άχρηστο ερείπιο μπόρεσε αργότερα ο Έλγιν να πάρει άδεια να αποσπάσει ορισμένα τεμάχια και, κάνοντας κατάχρηση του φιρμανιού, να προβεί στην τέλεια λεηλασία του ερειπωμένου Παρθενώνα. Τα γεγονότα του 1678 είναι η αρχική αιτία όλων των μετέπειτα καταστροφών και μπορούμε να θεωρήσουμε βέβαιο ότι αν δεν συνέβαινε η πολιορκία και ο βομβαρδισμός της στρατιάς του Μοροζίνι ο Παρθενώνας θα έφθανε μέχρι σήμερα σχεδόν ακέραιος. Στα μέσα Μαρτίου του 1688, οι Αθηναίοι με μεγάλη απελπισία και πολλούς θρήνους επιβιβάζονται στα βενετικά πλοία και εγκαταλείπουν την Αθήνα, παίρνοντας μαζί τους όσα κινητά μπορούν να μεταφέρουν. Άλλοι εγκαθίστανται στη Σαλαμίνα, άλλοι στην Αίγινα, άλλοι στην Πελοπόννησο και άλλοι στα Επτάνησα. Στις 4 Απριλίου ολοκληρώνεται η εκκένωση της Αθήνας. Το υλικό του πολέμου φορτώνεται στα πλοία, η στρατιά επιβιβάζεται και δίνεται το σύνθημα του απόπλου. Στις 8 Απριλίου ο Μοροζίνι εγκαταλείπει μια έρημη πόλη. Μετά από καταπληκτικούς θριάμβους τριών χρόνων, για πρώτη φορά εγκαταλείπει ένα κατακτημένο φρούριο.Έχει μόλις πεθάνει ο δόγης Μάρκο Ιουστινιάνι. Στις 8 Ιουλίου στην Αίγινα, ο Μοροζίνι παίρνει την είδηση της εκλογής του στο ανώτατο αξίωμα της Δημοκρατίας. Γίνεται η ενθρόνιση στην Αίγινα και ως δόγης πλέον ξεκινά για τη Χαλκίδα.Τον Σεπτέμβριο του 1688, κατά την πολιορκία της Χαλκίδας πεθαίνει ο Καίνιξμαρκ. Στο τέλος του χρόνου αρρωσταίνει ο Μοροζίνι και αναγκάζεται να επιστρέψει στη Βενετία. Πέντε χρόνια αργότερα, σε ηλικία εβδομήντα πέντε χρόνων, ξεκινάει για τρίτη και τελευταία φορά πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων. Αρρωσταίνει στην Κάρυστο και μεταφέρεται στο Ναύπλιο, όπου πεθαίνει τον Ιανουάριο του 1694. Η σορός του ενταφιάζεται με μεγάλες τιμές στη Βενετία.Από στρατιωτικής πλευράς η εκστρατεία κατά των Αθηνών ήταν ένα ασήμαντο γεγονός, θα μείνει όμως για πάντα στην Ιστορία γιατί προκάλεσε την καταστροφή του μεγαλύτερου αριστουργήματος της κλασικής εποχής. Οι Βενετοί, βέβαια, είδαν τα πράγματα σύμφωνα με τη νοοτροπία της εποχής τους. Προσπάθησαν με φουρνέλα να καταστρέψουν την Ακρόπολη, χάρηκαν ιδιαίτερα όταν ανατινάχθηκε ο Παρθενών και ο στόχος επιτεύχθηκε, ο μόνος λόγος δε που δεν κατέστρεψαν τα μνημεία πριν εγκαταλείψουν την Αθήνα ήταν η έλλειψη χρόνου, εργατών και εργαλείων.Ο Μοροζίνι ήταν ένας ικανότατος στρατηγός. Από την αρχή ήταν εναντίον της εκστρατείας και τα επιχειρήματά του αποδείχθηκαν όλα ορθά. Εφόσον όμως αποφασίστηκε η επίθεση, η Ακρόπολη ήταν γι’ αυτόν ένα οποιοδήποτε κάστρο και ο Παρθενών μια οποιαδήποτε πυριτιδαποθήκη που έπρεπε πάση θυσία να καταληφθεί με τα όπλα. Όπως έγραψε ο Τζέημς Μόρτον Πάτον το 1940, επρόκειτο για μία από τις πρώτες και οπωσδήποτε τις χειρότερες περιπτώσεις όπου η «στρατηγική αναγκαιότητα» έστρεψε σύγχρονα όπλα εναντίον ενός απαράμιλλου έργου τέχνης"


Κορνηλία Χατζηασλάνη
Αρχιτέκτων-Αρχαιολόγος, Προϊσταμένη του Τομέα Ενημέρωσης και Εκπαίδευσης της Υπηρεσίας Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης.

Τρίτη 8 Δεκεμβρίου 2009

O Mοροζίνι και η Ακρόπολη


Φραγκίσκος Μοροζίνι


Δύο απόψεις του βομβαρδισμού και
κάτοψη του Κάστρου της Ακροπόλεως

"Επρόκειτο για μία από τις πρώτες και οπωσδήποτε τις χειρότερες περιπτώσεις όπου η «στρατηγική αναγκαιότητα» έστρεψε σύγχρονα όπλα εναντίον ενός απαράμιλλου έργου τέχνης".
Στρατηγός Τζέημς Πάτον, 1940


"Συνολικά ο Μοροζίνι πήρε όσα λιοντάρια βρήκε: ένα από την Ακρόπολη, ένα από την περιοχή του Θησείου και βέβαια τον γνωστό Λέοντα του Πειραιά εξαιτίας του οποίου το λιμάνι του Πειραιά είχε ονομασθεί Πόρτο Λεόνε. Οι λέοντες αυτοί μεταφέρθηκαν στη Βενετία και από τότε κοσμούν ως τρόπαια των νικητών τον ναύσταθμο της Δημοκρατίας"...

Έψαχνα να βρω πληροφορίες για την καταστροφή του Παρθενώνα,κατά την πολιορκία των Τούρκων από τους Βενετούς το 1678. Πληρέστατο είναι το άρθρο της Κορνηλίας Χατζηασλάνη (Αρχιτέκτων-Αρχαιολόγος, Προϊσταμένη του Τομέα Ενημέρωσης και Εκπαίδευσης της Υπηρεσίας Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης) εκτενή αποσπάσματα του οποίου παρατίθενται πιο κάτω( θα ακολουθήσει και β μέρος).

Δύο σημεία κάνουν ιδιαίτερη εντύπωση. Πρώτον το πλιάτσικο που ακολούθησε τον βομβαρδισμό του μνημείου. Τα μουσεία της Κοπεγχάγης, της Βιέννης, το Μουσείο του Λούβρου και η Βενετία είναι γεμάτα από τα αγάλματα, τις μετόπες κλπ που απέσπασαν οι πλιατσικολόγοι Βενετοί. Και δεν μπορεί να μη σημειωθεί η περιφρόνηση που προκαλούν φράσεις ελλήνων τουριστών, που συχνά ακούγονται στις μέρες μας: "Πήγα, στη Βενετία χρυσή μου! Α! O Λέοντας της Βενετίας, υπέροχος! Παιδί μου, έχουν πολιτισμό οι άνθρωποι..!" (σημ. Πρωτεσίλαου: Άντε κάνε κανά παστίτσιο κυρά μου). Δεύτερο σημείο που αξίζει να σημειωθεί είναι η επισήμανση της κας Χατζηασλάνη, πως η καταστροφή που προκάλεσαν οι Βενετοί, άνοιξε το δρόμο για τον λωποδύτη "λόρδο" Έλγιν. Διότι όπως σημειώνει-θα δημοσιευθεί στο β' μέρος της ανάρτησης- χαρακτηριστικά: "Ο Παρθενών πριν καταστραφεί ήταν τέμενος μουσουλμανικής λατρείας. Οι Τούρκοι δεν επέτρεπαν την απόσπαση και του παραμικρού λίθου από κτήριο θρησκευτικής σημασίας. Μόνον διότι συνετρίβη από τις βόμβες του Μοροζίνι και εγκαταλείφθηκε ως άχρηστο ερείπιο μπόρεσε αργότερα ο Έλγιν να πάρει άδεια να αποσπάσει ορισμένα τεμάχια και, κάνοντας κατάχρηση του φιρμανιού, να προβεί στην τέλεια λεηλασία του ερειπωμένου Παρθενώνα. Τα γεγονότα του 1678 είναι η αρχική αιτία όλων των μετέπειτα καταστροφών και μπορούμε να θεωρήσουμε βέβαιο ότι αν δεν συνέβαινε η πολιορκία και ο βομβαρδισμός της στρατιάς του Μοροζίνι ο Παρθενώνας θα έφθανε μέχρι σήμερα σχεδόν ακέραιος". Ακολουθεί το πρώτο μέρος των εκτενών αποσπασμάτων του άρθρου:




"Μετά την κατάληψη της Κρήτης το 1669, οι τουρκικές βλέψεις στρέφονται προς βορράν. Οι Τούρκοι, αφού καταλαμβάνουν πολλές πόλεις της Πολωνίας και της Ρωσίας, το 1683 πολιορκούν τη Βιέννη. Όμως ο στρατός τους υπό τον Μεγάλο Βεζίρη Καρά Μουσταφά ηττάται στις 12 Σεπτεμβρίου από τον πολωνικό στρατό υπό την αρχηγία του βασιλιά της Πολωνίας Ιωάννου Σομπιέσκυ και του δούκα Καρόλου της Λωρραίνης, ενώ έγινε αισθητή από όλους η ανάγκη της ολοσχερούς εκδιώξεως των Τούρκων από την Ευρώπη.
Ιδρύεται υπό την παπική ευλογία «Ιερά Συμμαχία» της Αυστρίας, της Πολωνίας και της Βενετίας με σκοπό να κατακτηθούν τα ευρωπαϊκά τμήματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και αρχίζει ένας πόλεμος των Χριστιανών εναντίον των Μουσουλμάνων. Καταρτίζεται μισθοφορικό σώμα από πολεμιστές πολλών εθνικοτήτων. Αρχηγός ορίζεται ο Φραγκίσκος Μοροζίνι (1619-1694).
Ο Φραγκίσκος Μοροζίνι, το όνομα του οποίου σύμφωνα με πολλούς ερευνητές προέρχεται από το ελληνικό Μαυρογένης, καταγόταν από πολύ γνωστή οικογένεια της Βενετίας. Πρόγονοί του υπήρξαν δόγηδες, ναύαρχοι, αρχιστράτηγοι, Λατίνοι πατριάρχες της Κωνσταντινουπόλεως. Νεότατος διακρίνεται για την ανδρεία του και τις στρατιωτικές του αρετές στις μάχες κατά των πειρατών του Αιγαίου και κατά των Τούρκων στον Τουρκοβενετικό πόλεμο.
Το 1654, σε ηλικία μόνον τριάντα έξι ετών, μετά τους διαδοχικούς θανάτους των ναυάρχων Μοτσενίγο και Φοσκαρίνι, ορίζεται αρχιστράτηγος και αρχιναύαρχος της Βενετίας, υπερασπιστής της Κρήτης, αρχηγός του πολέμου κατά των Τούρκων. Ο Τουρκοβενετικός πόλεμος κράτησε μέχρι το 1669. Στις 27 Σεπτεμβρίου, ο Μοροζίνι, μετά από σκληρότατους αγώνες, υπογράφει τη συνθήκη παραδόσεως του Χάνδακος και επιστρέφει στη Βενετία ηττημένος αλλά ήρωας. Κατηγορείται για προδοσία και εισάγεται σε δίκη. Κηρύσσεται αθώος κατά πλειοψηφία. Απογοητευμένος, αποσύρεται οικειοθελώς από τον δημόσιο βίο και ζει σε πλήρη αφάνεια.
Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, το 1684, με απόφαση της Γερουσίας και του Συμβουλίου των Έξι, ο Φραγκίσκος Μοροζίνι, ηλικίας εξήντα έξι ετών, διορίζεται γενικός αρχηγός όλων των κατά ξηράν και θάλασσα δυνάμεων της Δημοκρατίας, αρχιστράτηγος όλων των πολεμικών επιχειρήσεων κατά της Τουρκίας.
Στις 10 Ιουνίου του 1684 γίνεται δοξολογία στον Άγιο Μάρκο με την παρουσία του δόγη Ιουστινιάνι και ο Μοροζίνι ξεκινάει με όλο τον στόλο της Δημοκρατίας. Το πρώτο έτος του πολέμου οι Βενετοί καταλαμβάνουν την Πρέβεζα και τη Λευκάδα. Εν τω μεταξύ, οι Τούρκοι κάνουν μεγάλες πολεμικές προετοιμασίες. Βλέποντας αυτό, οι Βενετοί στέλνουν προκηρύξεις σε όλη την ιταλική χερσόνησο καθώς και στις γερμανικές χώρες για τη συγκέντρωση εθελοντών μισθοφόρων. Όπως γράφει ο Δημήτρης Καμπούρογλου, «οι Βενετοί είχαν εφεύρει το μυστικόν με το οποίο κατακτάται ο κόσμος. Δεν εσκοτίζοντο και πολύ να έχουν ιδικούς των στρατούς και στρατηγούς· τους ενοικίαζαν». Οι Βενετοί αναλαμβάνουν την υποχρέωση να τους πληρώνουν, να προμηθεύουν όλο το υλικό πολέμου και να φροντίζουν για την επάρκεια της διατροφής τους. Τα μισθοφορικά στρατεύματα τίθενται υπό τη διοίκηση του κόμητος Όθωνος Γουλιέλμου Φον Καίνιξμαρκ (1639-1688).
Στις αρχές του 1685, η πολύμορφη και πολύγλωσση στρατιά συγκεντρώνεται στη νησίδα Λίντο της Βενετίας και ξεκινάει για την Ελλάδα.Με αιφνιδιαστικές επιθέσεις και μεθοδικές πολιορκίες, το ένα με το άλλο τα λιμάνια και τα φρούρια της Πελοποννήσου –Πύλος, Ναυαρίνο, Μεθώνη, Κορώνη, Άργος, Ναύπλιο, Πάτρα, Ρίο, Μυστράς, Κόρινθος– πέφτουν στα χέρια των Βενετών. Έτσι, οι Βενετοί βρίσκονται κυρίαρχοι όλης της Πελοποννήσου πλην της Μονεμβασίας, μιας χώρας δηλαδή δεκαπλάσιας εκτάσεως της δικής τους, ευφορότατης, με λιμάνια που εξασφαλίζουν την ανά το Αιγαίο κυριαρχία του Βενετικού εμπορίου.Συνιστάται το Βασίλειο του Μωρέως που υπήρξε μέχρι το 1714. Ο Μοροζίνι παίρνει τον τίτλο του ιππότη του Αγίου Μάρκου και του απονέμεται η τιμητική επωνυμία «Πελοποννησιακός». Η ορειχάλκινη προτομή του στήνεται στη μεγάλη αίθουσα του Λογικού παλατιού. Ο μισθός του Καίνιξμαρκ αυξάνεται σε 24.000 δουκάτα τον χρόνο.Τον Αύγουστο του 1687, τα στρατεύματα βρίσκονται συγκεντρωμένα στην Κόρινθο. Ο Μοροζίνι συνοδευόμενος από τον Καίνιξμαρκ εξετάζει τη δυνατότητα κοπής του Ισθμού, οι μηχανικοί του μάλιστα εκπονούν σχέδιο, όταν όμως συνειδητοποιούν πόσους εργάτες και πόσο χρόνο απαιτεί το έργο εγκαταλείπουν την ιδέα. Καλείται πολεμικό συμβούλιο για να αποφασίσουν αν τα στρατεύματα, μετά από καλή οχύρωση του Ισθμού, θα διαχειμάσουν στην Πελοπόννησο ή αν το υπόλοιπο του καλοκαιριού θα διεξάγουν νέες πολεμικές επιχειρήσεις και προς ποια κατεύθυνση.Η Κρήτη αποκλείεται επειδή είναι μακριά από την Πελοπόννησο, η Εύβοια θεωρείται επίσης σχετικά μακριά και το φρούριο της Χαλκίδας ως ένα από τα οχυρότερα, ενώ παράλληλα οι Τούρκοι συγκεντρώνουν δυνάμεις στη Στερεά Ελλάδα. Οι σκέψεις τους στρέφονται προς την Αθήνα.Οι πηγές της εποχής που περιγράφουν την εκστρατεία στην Αθήνα και την ανατίναξη του Παρθενώνα είναι πολύ λίγες και αντιφατικές μεταξύ τους. Η αλληλογραφία του Μοροζίνι, επίσημα πρακτικά και επίσημες ανακοινώσεις της βενετικής Δημοκρατίας που εξυπηρετούν πολιτικές σκοπιμότητες, μαρτυρίες ανθρώπων πολλών εθνικοτήτων γραμμένες σε διαφορετικές γλώσσες, μαρτυρίες ανθρώπων που ήταν παρόντες στην εκστρατεία και άλλων που συγκέντρωσαν το υλικό τους στη Βενετία, χωρίς ποτέ να πάνε στην Αθήνα, δημιουργούν πολλές φορές ασάφειες και δυσκολίες στην έρευνα των γεγονότων.Τέλη Αυγούστου, φτάνει στο βενετικό στρατόπεδο ένας καπουτσίνος παπάς εξουσιοδοτημένος να διαπραγματευθεί το ποσό που οι Αθηναίοι θα πληρώνουν κάθε χρόνο για να μην γίνει η εκστρατεία. Οι Βενετοί ζητούν 40.000 ρεάλια τον χρόνο. Αρχές Σεπτεμβρίου νέα αντιπροσωπεία των Αθηναίων με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Ιάκωβο έρχεται να διαπραγματευθεί το ποσό. Μετά από πολλές διαπραγματεύσεις συμφωνούν και ο Μοροζίνι τους υπόσχεται ότι δεν θα ενοχληθούν.Στις 14 Σεπτεμβρίου γίνεται νέο πολεμικό συμβούλιο όπου οι αρχηγοί των στρατευμάτων επιμένουν να γίνει η εκστρατεία στην Αθήνα. Ο Μοροζίνι προβάλλει αντιρρήσεις με επιχειρήματα που αποδεικνύουν τις στρατηγικές του ικανότητες, καθώς όλα όσα είπε επαληθεύθηκαν. Πρώτον, ο χειμώνας πλησιάζει και η κατάληψη του φρουρίου είναι δύσκολη σε μικρό χρονικό διάστημα. Δεύτερον, εφόσον καταληφθεί το φρούριο, τα στρατιωτικά οφέλη της άλωσης είναι αμφίβολα καθώς οι Τούρκοι μπορούν να εισβάλουν στην Πελοπόννησο από τα Μέγαρα και ο επισιτισμός της στρατιάς στην Αθήνα μπορεί να γίνει μόνο από τη θάλασσα που είναι σε απόσταση. Τέλος, εάν αργότερα τουρκικά στρατεύματα επιτεθούν στην Αθήνα, οι Βενετοί θα πρέπει να την εγκαταλείψουν και φυσικά να καταστρέψουν πόλη και φρούριο. Επιπλέον δε, οι Αθηναίοι θα μείνουν στην εκδικητική μανία των Τούρκων, ενώ διαφορετικά θα πλήρωναν τον φόρο. Δυστυχώς όμως, οι υπόλοιποι αρχηγοί δεν πείθονται.Τότε ακριβώς φθάνει τρίτη αντιπροσωπεία προκρίτων Αθηναίων, η οποία ζητά πλέον την εκστρατεία των Βενετών υποσχόμενη τη συνδρομή τους. Διαβεβαιώνουν τους Βενετούς ότι οι Τούρκοι έχουν τρομοκρατηθεί, ότι το φρούριο της Ακροπόλεως βρίσκεται σε κακή κατάσταση και ότι η άλωση είναι ζήτημα ημερών. Οι σχέσεις μεταξύ Τούρκων και Αθηναίων την εποχή αυτή είναι πολύ κακές και οι φήμες για την εκστρατεία των Βενετών στην Αθήνα έχουν κάνει τους Τούρκους πιο επιθετικούς. Οι Αθηναίοι πίστεψαν ότι βρήκαν την ευκαιρία να αποτινάξουν τον ζυγό. Με τα νέα δεδομένα, το πολεμικό συμβούλιο αποφασίζει την εκστρατεία εναντίον των Αθηνών.
Οι Τούρκοι της Αθήνας, καθώς γνωρίζουν ότι ο οχυρωμένος βράχος της Ακροπόλεως αποτελεί το πρώτο και σημαντικότερο εμπόδιο για την κατάκτηση της Στερεάς Ελλάδας και επειδή βεβαίως οι κινήσεις των Αθηναίων δεν τους έχουν καθόλου διαφύγει, κάνουν τις ανάλογες προετοιμασίες.Προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το φοβερό πυροβολικό των Βενετών, το οποίο ήταν εξαιρετικά ισχυρό και είχε επιφέρει καταστροφές και ερημώσεις στα φρούρια της Πελοποννήσου. Λόγω των μικρών αποστάσεων των βολών –οι αποστάσεις βολής, ανάλογα με τα είδη των πυροβόλων, κυμαίνονταν μεταξύ 100 και 700 μ.– ο κίνδυνος του κανονιοβολισμού για την Ακρόπολη ήταν προφανής από τη δυτική πλευρά, δηλαδή από τον λόφο των Μουσών και από την Πνύκα, τοποθεσίες στις οποίες οι Βενετοί μπορούσαν να εγκαταστήσουν τα πυροβόλα τους.Οι Τούρκοι λοιπόν σπεύδουν να εκτελέσουν νέα οχυρωματικά έργα για να ενισχύσουν τη δυτική πλευρά της Ακροπόλεως, όπου βρίσκεται και η μόνη ευάλωτη είσοδος. Επισκευάζουν τα τείχη, χτίζουν έναν πύργο δυτικά του ναού της Αθηνάς Νίκης και ενισχύουν τον προμαχώνα μεταξύ του ναού και του Μνημείου του Αγρίππα για να τοποθετήσουν μια δεύτερη συστοιχία από κανόνια. Επειδή χρειάζονται πρόχειρο οικοδομικό υλικό, κατεδαφίζουν τον ναό της Αθηνάς Νίκης και χρησιμοποιούν τα αρχιτεκτονικά του μέλη μαζί με πέτρες και χώματα για το χτίσιμο του προμαχώνα. Στις ανασκαφές που έγιναν μετά την Απελευθέρωση αποκαλύφθηκαν στο σύνολό τους τα μέλη του ναού και επέτρεψαν την αναστήλωσή του το 1838. Φυσικά, στα μέλη του δεν υπάρχουν χτυπήματα από βλήματα. Η εκστρατεία κατά των Αθηνών ξεκινάει στις 19 Σεπτεμβρίου.

Ο Μοροζίνι, για να εξαπατήσει τους Τούρκους και να τους καταλάβει απροετοίμαστους, στέλνει τμήμα του βενετικού στόλου υπό τον ναύαρχο Βενιέρ προς την Εύβοια. Οι Τούρκοι πράγματι καθησυχάζουν ότι προς το παρόν ο κίνδυνος αποσοβήθηκε. Την ίδια μέρα ο υπόλοιπος στόλος μεταφέρει ολόκληρο τον βενετικό στρατό –σύμφωνα με τον γραμματέα του Μοροζίνι Λοκατέλλι 9.880 άτομα και 871 άλογα, πυροβόλα, βόμβες, πολεμοφόδια και άφθονο υλικό πολιορκίας– στον Πειραιά.Η Άκερχελμ στο ημερολόγιό της αναφέρει ότι λόγω μεγάλης ανεμοθύελλας η γαλέρα στην οποία επέβαινε συνοδεύοντας την κόμισσα Καίνιξμαρκ αναγκάστηκε να μπει στο λιμάνι του Πειραιά, αφού φυσικά κατέβασε τη βενετική σημαία και ανέβασε την αγγλική. Ευτυχώς για τις κυρίες, ο Άγγλος πρόξενος βρισκόταν στον Πειραιά και μιλώντας αγγλικά τους είπε ότι οι Αθηναίοι δεν ήταν διατεθειμένοι να πληρώσουν φορολογία στους Βενετούς, στα γερμανικά όμως τις πληροφόρησε ότι στο φρούριο της Ακροπόλεως βρίσκονταν μόνο τετρακόσιοι άνδρες και συνεπώς η άλωσή του δεν θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολη. Οι κυρίες επέμειναν να κατέβουν στην ξηρά, πήγαν να δουν τον περίφημο Λέοντα του Πειραιά, μάλιστα και τον μέτρησαν. Το επόμενο πρωί φύσηξε ευνοϊκός άνεμος και έφυγαν με χρήσιμες πληροφορίες για τον Μοροζίνι.Το πρωί της 21ης Σεπτεμβρίου, οι Τούρκοι ξυπνώντας βλέπουν αγκυροβολημένο στον Πειραιά ολόκληρο τον βενετικό στόλο. Ακόμη και ο Βενιέρ έχει καταφθάσει από την Εύβοια. Φόβος και τρόμος τους κυριεύει. Προσπαθούν με μεγάλη βιασύνη να μαζέψουν ό,τι πολύτιμο έχουν και να ανέβουν στην Ακρόπολη. Μέχρι το μεσημέρι έχουν όλοι κλεισθεί μέσα στο Κάστρο. Στην Αθήνα υπάρχουν πια μόνον Έλληνες."
συνεχίζεται...

Τρίτη 1 Δεκεμβρίου 2009

Dr. Dirty






C.Wilson: "What is U.S. policy in Afghanistan?"
G.Avrakotos: "Strictly speaking, we don't have one, but we're working hard on that."
C.Wilson: "Who're "we"?"
G.Avrakotos: "Me and three other guys."


Την 1η Δεκεμβρίου 2005, ο διαβόητος πράκτορας της CIA Gust Avrakotos, ελληνικής καταγωγής, έφυγε από τον μάταιο τούτο κόσμο. Τα όσα έχουν γίνει γνωστά σχετικά με τη δράση του αποτελούν σημαντικότατο κομμάτι της νεοελληνικής πολιτικής ζωής, στο βαθμό που η Ελλάς αποτέλεσε-κατά κοινή ομολογία-χώρα εν πολλοίς εξαρτημένη(οι πιο οξείς θα έλεγαν πτοτεκτοράτο) από τη "φίλη" και "σύμμαχο"... "Ενδεικτικό όμως της δράσης του είναι αυτό που είχε πει ο διάσημος αποστάτης της CIA, Φίλιπ Έιτζι για τον ρόλο του Αβράκοτος: «Ο Gust, πιστέψτε με, ήταν πραγματικά Dr.Dirty. Ειδικά για την Ελλάδα...» ". Ο βίος του Αvrakotos, παρατίθεται πιο κάτω...
Στο εκπληκτικό έργο Charlie Wilson's War σκιαγραφείται η δράση του Avrakotos στην εμπλοκή των ΗΠΑ στη μυστική χρηματοδότηση των Μουτζαχεντίν του Αφγανιστάν. Ένας μάλλον ασήμαντος βουλευτής του αμερικανικού Νότου, μανιώδης πότης, αδιόρθωτος γκομενιάρης και ενδεχομένως χρήστης ουσιών, ο Charlie Wilson, (τον υποδύεται ο Τom Hanks) συλλαμβάνει την ιδέα της ενεργού εμπλοκής των ΗΠΑ στην Σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν, μέσω της μυστικής χρηματοδότησης της αφγανικής αντίστασης. Η γραφειοκρατεία της Ουάσιγκτων αρχικά κωφεύει και θεωρεί την ιδέα εξωπραγματική. Ο Wilson συνεργάζεται στενά με έναν ελληνοαμερικανό πράκτορα, τον οποίο οι ανώτεροί του στην CIA περιφρονούν, διότι ενετάχθη στην Υπηρεσία το 1962, λίγο μετά την απόφαση να στρατολογούνται πράκτορές και εκτός των Ivy League Training Camps. Οι δυο τους συνεργάζονται με την υπερσυντηρητική Joanne Herring( Julia Roberts), η οποία διατηρεί δεσμούς τόσο με το Πακιστάν (μεσολάβησε για συνάντηση του Wilson με τον Πρόεδρο του Πακιστάν), όσο και με την γραφειοκρατεία της Ουάσιγκτον. Η φαινομενικά ασήμαντη αυτή τριάδα, καταφέρνει να εξασφαλίσει τεράστια ποσά για μυστικό εξοπλισμό των μουτζαχεντίν. Κρίσιμο ρόλο έπαιξε η προμήθεια αντιαεροπορικών πυραύλων Stinger, με τους οποίους αντιμετώπισαν οι Αφγανοί τα ανίκητα μέχρι τότε σοβιετικά ελικόπτερα. Η κατάληξη γνωστή. Οι Σοβιετικοί αποσύρονται ηττημένοι το 1988-1989. Ο Avrakotos στην πραγματικότητα-κάτι που παρουσιάζεται αλλιώς στο έργο-συναντήθηκε με τον Wilson όταν ο τελευταίος χρειαζόταν την τεχνογνωσία της CIA για την προμήθεια προηγμένων οπλικών συστημάτων. Ωστόσο ιδιαίτερα παραστατικά ερμηνεύεται το κυνικό χιούμορ, η αθυροστομία και η περιφρόνηση του Avrakotos προς την ιεραρχία. (" According to the History Channel documentary, The True Story of Charlie Wilson, this part of the movie is mostly true. As in the movie, Gust met with his boss after he mistakenly thought an apology was coming his way. After realizing that his boss was expecting the same thing, Gust told him to fuck off a second time"-βλ. σύνδεσμο στο τέλος). Στα γυρίσματα της ταινίας- που αποτελεί την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου του αμερικανού δημοσιογράφου του CBS George Crile-παρευρισκόταν και ο ίδιος ο Wilson, ενώ τον Avrakotos ενσάρκωνε ο καλύτερος ίσως ηθοποιός της νέας γενιάς, ο Philip Seymour Hoffman (Όσκαρ β Ανδρικού ρόλου)...


"Την 1η Δεκεμβρίου του 2005 πέθανε στις ΗΠΑ ο συνταξιούχος πράκτορας της CIA, Γκαστ Αβράκοτος. Ο ελληνοαμερικανικής καταγωγής «Dr. Dirty», όπως τον αποκαλούσαν οι συνάδελφοί του, υπήρξε ο ιθύνων νους της ήττας των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν αλλά και το κανάλι επικοινωνίας μεταξύ των συνταγματαρχών με την αμερικανική μυστική υπηρεσία κατά την επταετία της χούντας.

Ο γιος του Έλληνα μετανάστη από τη Λήμνο, Gustav, ή αλλιώς Gust, Avrakotos γεννήθηκε στην πόλη Αλικίπα της πολιτείας της Πενσυλβάνια στις ΗΠΑ το 1938. Άφησε νωρίς το σχολείο και έκανε διάφορες δουλειές για να επιβιώσει. Το 1962 εγκαταλείπει την θέση του στην IBM για να εργαστεί για την Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών των ΗΠΑ (CIA), όπου θα παραμείνει για 27 συναπτά έτη. Μετά την εκπαίδευσή του ο Αβράκοτος μετατέθηκε στην Ελλάδα όπου παρέμεινε μέχρι το 1978. Ελάχιστα έχουν γίνει γνωστά για τη δράση του στην Ελλάδα αυτά τα χρόνια, πάντως είναι βέβαιο ότι αποτελούσε βασικό συνεργάτη και συνομιλητή των δικτατόρων. Ενδεικτικό όμως της δράσης του είναι αυτό που είχε πει ο διάσημος αποστάτης της CIA, Φίλιπ Έιτζι για τον ρόλο του Αβράκοτος: «Ο Gust, πιστέψτε με, ήταν πραγματικά Dr.Dirty. Ειδικά για την Ελλάδα...»

Το 1978, σε ηλικία 40 ετών, ανακαλείται στα κεντρικά γραφεία της Υπηρεσίας στο Λάνγκλει, όπου, μετά τη Σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν, αναλαμβάνει το «αφγανικό γραφείο» και οργανώνει τους μουτζαχεντίν αντάρτες, προμηθεύοντας τους όπλα με ευφάνταστους τρόπους και προετοιμάζοντας, εν αγνοία του, φαινόμενα όπως ο Οσάμα Μπιν Λάντεν.

Ο οξύθυμος και αθυρόστομος Αβρακότος ήταν αυτός που έφερε σε πέρας την μεγαλύτερη επιχείρηση στην ιστορία της CIA, η οποία απορρόφησε το 70% του προϋπολογισμού της. Κατόρθωσε να εξοπλίσει τους μουτζαχεντίν αντάρτες στο Αφγανιστάν με πυραύλους «Stinger», που δυσχέραιναν εξαιρετικά ιδιαίτερα τη θέση των Σοβιετικών και, το 1989, έκαναν τον Μιχαήλ Γκορμπατσώφ να αποφασίσει την απόσυρση των στρατευμάτων από το Αφγανιστάν.

Το 1989 συνταξιοδοτήθηκε. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος και αναλυτής για τον όμιλο του Ρούπερτ Μέρντοχ News Corp. Έως το 1997 οπότε επανήλθε στη CIA, επί του επίσης Ελληνοαμερικανού Τζωρτζ Τένετ, ως σύμβουλος. Το 2003 εγκατέλειψε οριστικά την Υπηρεσία και το 2005, σε ηλικία 67 ετών, τα εγκόσμια.

Η δράση του έγινε γνωστή μόλις το 2003, μέσα από το βιβλίο του Αμερικανού δημοσιογράφου George Grille «Charlie Wilson's War». Ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Τομ Χανκς αγόρασε τα δικαιώματα του βιβλίου, στο οποίο στηρίχτηκε η ομώνυμη ταινία (στα ελληνικά «Παιχνίδια Εξουσίας»), την οποία σκηνοθέτησε ο Μάικλ Νίκολς, το 2007. Τον ρόλο του Γκαστ Αβράκοτος ερμήνευσε ο Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν.

Η δράση του στην Ελλάδα:

Λόγω της γνώσης του της ελληνικής γλώσσας, ο Αβράκοτος διορίστηκε στην Αθήνα, όπου έδρευε ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς της υπηρεσίας στην Ευρώπη, όπου ανέλαβε το ρόλο του συνδέσμου της CIA με την Κρατική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΚΥΠ). Γνώριζε τους συνταγματάρχες και, μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, ήταν αυτός που μετέφερε το αυστηρό μήνυμα του προέδρου Τζόνσον στην χούντα για μη εκτέλεση του Ανδρέα Παπανδρέου. Ο ίδιος ο Αβράκοτος αποκάλυψε στον δημοσιογράφο George Grille ότι μετέφερε μεν το επίσημο μήνυμα στον Γ. Παπαδόπουλο, όπως είχε διαταχθεί, αλλά στη συνέχεια πρόσθεσε «Αυτό είναι το επίσημο μήνυμα που σας μεταφέρω. Ανεπισήμως, σας λέω ότι η συμβουλή μου είναι να εκτελέσετε τον μπάσταρδο γιατί κάποτε θα επιστρέψει και θα τον βρείτε μπροστά σας».

Την δεκαετία του 1970 ο Αβράκοτος ανέλαβε και τη θέση του επικεφαλής του προγράμματος συνεργασίας της CIA με τα ελληνικά ΛΟΚ (μονάδες καταδρομών), για την επιχείρηση Stay Behind. Επρόκειτο για ένα σενάριο εισβολής του ελλαδικού χώρου από χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας, για το οποίο οι Αμερικανοί είχαν δημιουργήσει κρησφύγετα με πολεμοφόδια, χρυσό και τρόφιμα σε ολόκληρη τη χώρα. Ο δικτάτορας Ιωαννίδης μάλιστα όταν ήθελε να στείλει κάποιο επισκεπτόταν στο γραφείο των ΛΟΚ τον Αβράκοτος.

Όταν το 1975 η «17 Νοέμβρη» εκτέλεσε τον ανώτερο και φίλο του σταθμάρχη της CIA στην Αθήνα, Ρίτσαρντ Γουέλς, ο Αβράκοτος έστειλε απόρρητο τηλεγράφημα στον διοικητή της CIA, ζητώντας την άδεια να οργανώσει, ως αντίποινα, τις δολοφονίες κάποιοι αριστεριστών που θεωρούνταν ύποπτοι για την εκτέλεση του Γουέλς, διαβεβαιώνοντας πως οι συνεργάτες του στην ΚΥΠ και την ελληνική αστυνομία θα βοηθούσαν ώστε να μην εξιχνιασθούν ποτέ οι δολοφονίες. Η πρότασή του απορρίφθηκε. Το 1978 αποχώρησε από την Αθήνα, ενώ μέχρι σήμερα παραμένει άγνωστο το μεγαλύτερο μέρος της δράσης του κατά την παραμονή του στη χώρα.

Υπεύθυνος του εξοπλισμού των μουτζαχεντίν στο Αφγανιστάν:

Όταν οι Σοβιετικοί εισέβαλλαν στο Αφγανιστάν, ο Αβράκοτος, ο οποίος είχε ήδη γνωρίσει τον επίσης σφοδρό αντικομουνιστή δημοκρατικό Γερουσιαστή Τσάρλι Γουίλσον, βρέθηκε στο επίκεντρο της επιχείρησης εξοπλισμού των μουτζαχεντίν, κάτι που εν καιρώ είχε ως αποτέλεσμα την απόσυρση των σοβιετικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν.

Ο Γουίλσον ήταν αρμόδιος για τα τεράστια κονδύλια των μυστικών υπηρεσιών, κονδύλια που ο Αβράκοτος μετέτρεψε σε προηγμένα οπλικά συστήματα και στρατόπεδα γεμάτα εθελοντές από όλον τον μουσουλμανικό κόσμο. Όπως αποκαλύπτει ο George Grille στο βιβλίο του, ο Λευκός Οίκος δεν ήθελε να αυξηθεί η ανάμειξή του στο Αφγανικό, για να μην αντιδράσει δυναμικά η Μόσχα –έτσι, ο Αβράκοτος εξασφάλισε ισραηλινά και σοβιετικά (από τα αποθέματα της Αιγύπτου) όπλα για τους μουτζαχεντίν.

Μετά από συμφωνία με τον δικτάτορα του Πακιστάν, στρατηγό Ζία, επετράπη σε πράκτορες της CIA να εκπαιδεύσουν σε στρατόπεδα κοντά στα σύνορα χιλιάδες αφγανούς αντάρτες. Στη συνέχεια θέλησε να οργανώσει βάσεις σε αφγανικό έδαφος. Προέκυψε όμως το πρόβλημα εξεύρεσης τρόπου μεταφοράς των όπλων έως εκεί, κάτι που ο Αβράκοτος έλυσε ευρηματικά. Χιλιάδες μουλάρια από την Κύπρο μεταφέρθηκαν έως το Καράτσι του Πακιστάν, τα οποία, φορτωμένα με υπερσύγχρονα όπλα, οδηγήθηκαν μέσα στο Αφγανιστάν και παραδόθηκαν σε πολέμαρχους, όπως ο Οσάμα Μπιν Λάντεν.

Έτσι έφτασαν στα χέρια των ανταρτών και οι πύραυλοι Stinger οι οποίοι επέφεραν βαριές απώλειες στις σοβιετικές δυνάμεις, που ήδη βαρυγκωμούσαν από το κόστος του πολέμου που ξεπερνούσε τα 3 δισ. δολάρια το χρόνο. Το 1989 ο Γκορμπατσόφ αποφάσισε την απόσυρση των δυνάμεων της Ε.Σ.Σ.Δ. από το Αφγανιστάν".


Πηγές: Καθημερινή, Βήμα, Ελευθεροτυπία,αναδημοσίευση από ΤVXS.

Σύνδεσμοι:
-Real Faces-Charlie Wilson
-Greek American News AgencyΆρθρο Α.Μάρκελλου



Τρίτη 27 Οκτωβρίου 2009

Nέο Site

Ένα νέο Site, δημιούργημα απλών χρηστών ήδη λειτουργεί. Oμάδα από φίλους bloggers ξεκίνησαν και δημιούργησαν ένα νέο χώρο.Με παλιούς και νέους χρήστες, ελεύθερη θεματολογία στο Forum( o κάθε χρήστης μπορεί να ανεβάσει θέμα της αρεσκείας του) και πολλά blogs,χωρίς λογοκρισίες, ban και λοιπά δυσάρεστα που έχουν παρατητηθεί σε επαγγελματικά site.
H διεύθυνση: http://www.mantri.gr.

Τετάρτη 21 Οκτωβρίου 2009

Bασίλειος Μαρκεζίνης-εξωτερική πολιτική (Β' μέρος)




Το άρθρο αυτό του Β.Μαρκεζίνη δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο του 2009(εφημερίδα Έθνος).Τίτλος του άρθρου: Ορατοί οι κίνδυνοι στα εθνικά θέματα.Στο τέλος της ανάρτησης, υπάρχει λινκ με εκτεταμένη ομιλία του στο Ίδρυμα Ωνάση.Ο αστερίσκος στο τέλος είναι δικό μου σχόλιο. Το βιβλίο(φωτό), έχει τίτλο "Σκιές από την Αμερική" και είναι μια συλλογή άρθρων και δοκιμίων πάνω στην σύγχρονη αμερικανική πολιτική. Σημειώνω πως γραμμένο το καλοκαίρι που μας πέρασε το άρθρο έχει- κατά την γνώμη μου- μια κρυφοφιλοκραμανλική ματιά. Δεν έγκειται εκεί η αξία του άρθρου. Αντιθέτως, είναι μια αδυναμία του, ίσως διότι ο Β.Μαρκεζίνης μένει σε "περασμένα μεγαλεία"( Βουκουρέστι/βέτο, συμφωνία για αγωγούς) και λησμονεί πως η πρώην Υπουργός Εξωτερικών και αυριανή αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης(ναι, μην ξεχάσετε να ψηφίσετε στο συνέδριο, ναι η ψήφος σας μπορεί να αλλάξει το αποτέλεσμα και ναι εγώ είμαι καρδινάλιος) νόθευσε και υπονόμευσε τα όποια επιτεύγματα και δειλά βήματα. Και αύριο, μετά την ανάληψη της
(α)αρχηγίας της ΝΔ από την γυναίκα που πρώτη ως Υπουργός Εξωτερικών, ανάμεσα σε όλους τους ΥΠΕΞ της Ευρώπης ετάχθη υπέρ της αντιπυραυλικής ασπίδας των ΗΠΑ και
(β)σε λίγα χρόνια της πρωθυπουργίας(ναι, ασφαλώς, αφού την εγκρίνει δια της ψήφου του ο ελληνικός λαός, το ξέρουμε το έργο...) θα έχουμε περάσει μια δεκαετία(;) με το δίδυμο Παπανδρέου-Μπακογιάννη στο πηδάλιο της χώρας...Περαστικά μας.


" Καθώς πλησιάζει η πρώτη επέτειός του στην εξουσία, ο Αμερικανός πρόεδρος πρέπει εύλογα να νιώθει υπερήφανος για τον εαυτό του και τη φυλή του. Κατέκτησε πράγματι μια θέση ύψιστης περιωπής με την αξία του και την επιμονή του, και είναι γεγονός ότι απέχει παρασάγγας από τη θλιβερή κατάσταση του προκατόχου του.
Παρ’ όλα αυτά, ως πολιτικός με σαφή επίγνωση των εξελίξεων και των γεγονότων, είναι μάλλον απίθανο να μην αισθάνεται ότι δεν έχει και τόσους λόγους πανηγυρισμού.
Ετσι όσον αφορά τα εσωτερικά θέματα, το μείζον πρόγραμμά του -ένα πρόγραμμα μεταρρύθμισης του αμερικανικού συστήματος υγείας- είναι μεν αναγκαίο, αλλά, επί του παρόντος, βρίσκεται στα όρια της κατάρρευσης. Η οικονομική ανάκαμψη της χώρας του είναι ακόμη αμφίβολη. Η ανάγκη για περαιτέρω οικονομικές ενέσεις τόνωσης των αμερικανικών βιομηχανιών παραμένει υπαρκτή. O τρόπος που χειρίστηκε το ζήτημα του επαίσχυντου Γκουαντάναμο δεν του απέφερε επαίνους (αν και, για το ευρύ κοινό, το ζήτημα αυτό έχει πλέον αρχίσει να περνά σε δεύτερη μοίρα).
Οσον αφορά τα εξωτερικά θέματα, η κατάσταση είναι πιο μελαγχολική, μια και σταδιακά η πολιτική του Ομπάμα προσελκύει πλέον τον χειρότερο όλων των χαρακτηρισμών -κρινόμενη ως προς την ουσία της, ασφαλώς, και όχι με βάση τη δημιουργία εντυπώσεων-, ως «συνέχεια της στρατηγικής Μπους/Τσένι».

Η δήλωση αυτή μοιάζει ίσως υπερβολικά σκληρή, αλλά, εάν εξετάσει κανείς τις συνιστώσες της, δεν είναι εντέλει τόσο αδικαιολόγητη.
Πιο συγκεκριμένα: ο πρόεδρος Ομπάμα ελάχιστη πρόοδο έχει σημειώσει όσον αφορά τις σχέσεις του με τη Ρωσία. Υπάρχουν μάλιστα ενδείξεις ότι η Ρωσία έχει ενοχληθεί σοβαρά από τη συστηματική τάση των Αμερικανών να υποτιμούν τη διεθνή σπουδαιότητά της.
Η Αμερική στα λόγια, εάν όχι και στις πράξεις (εφόσον ελάχιστα μπορεί όντως να κάνει), παραμένει επίσης προκλητική όσον αφορά τη Γεωργία και την Ουκρανία. Οι σχέσεις της με την Ευρώπη παραμένουν χλιαρές, ενώ ταυτόχρονα η σημερινή Γερμανία προσεταιρίζεται όλο και περισσότερο τη Ρωσία στο πλαίσιο ζητημάτων που δεν περιορίζονται πλέον στον ενεργειακό τομέα.
Κοιτάζοντας πιο πέρα βλέπουμε πως o πόλεμος στο Αφγανιστάν και στο Πακιστάν παραμένει εκκρεμής και αιματηρός όσο ποτέ άλλοτε, ενώ το οικονομικό κόστος του για τις ΗΠΑ (συνυπολογιζόμενης της διατήρησης στρατευμάτων στο Ιράκ) κατά το τρέχον έτος θα υπερβεί τα 730 δισ. δολάρια.
Η «συγκράτηση» του διαρκώς εντεινόμενου ισραηλινού επεκτατισμού εγείρει επίσης ανυπέρβλητες δυσκολίες, παρά τις επικοινωνιακές προσπάθειες να καλυφθεί η πραγματική κατάσταση. Τέλος, το φλέγον ζήτημα του Ιράν ενδέχεται σύντομα να εισέλθει σε μια νέα, πολύ πιο επικίνδυνη φάση. Εάν σε όλα αυτά προσθέσουμε και τα πολλαπλά προβλήματα που υποβόσκουν στις σχέσεις της Αμερικής με το Μεξικό, την ανεπίλυτη διένεξη με την Κορέα, καθώς και την εντεινόμενη οικονομική αντιπαλότητα με την Κίνα που εξελίσσεται σήμερα στη Βραζιλία, σαφέστατα διαπιστώνουμε όχι μόνον ότι η αμερικανική ηγεμονία δεν είναι ακμαία, αλλά ότι η όλη κατάσταση δύσκολα θα δικαιολογούσε το οποιοδήποτε αίσθημα χαράς ή ικανοποίησης.


Η υποβόσκουσα κρίση μεταξύ Ελλάδας - Τουρκίας
Μέσα σε ακριβώς αυτό το πλαίσιο, και όχι μεμονωμένα, οφείλουμε να εξετάσουμε και την κλιμακούμενη ένταση ανάμεσα στη χώρα μας και την Τουρκία. Το επισημαίνω αυτό για λογαριασμό του μέσου αναγνώστη, ο οποίος έχει συνηθίσει να λαμβάνει μόνο επαναλαμβανόμενες και καθησυχαστικές δηλώσεις από το υπουργείο Εξωτερικών μας.
Οι δηλώσεις αυτές περιστρέφονται γύρω από δύο κεντρικές ιδέες που αφορούν τις διμερείς σχέσεις, αλλά λίγο-πολύ αγνοούν την επίδραση του ευρύτερου γεωπολιτικού συστήματος στη διαμόρφωση των αμερικανικών προθέσεων για την Τουρκία και, εμμέσως, για την Ελλάδα ως τον τελευταίο τροχό αυτής της άμαξας.
Η πρώτη ιδέα/διαβεβαίωση είναι ότι αντιμετωπίζουμε τις καθημερινές τουρκικές προκλήσεις με ηρεμία και ψύχραιμη σκέψη, γνωρίζοντας ότι το διεθνές δίκαιο είναι με το μέρος μας. Σύμφωνα με τη δεύτερη ιδέα, η παρούσα επιθετική στάση της Τουρκίας αποτελεί «εποχικό φαινόμενο», διόλου πρωτόγνωρο, και άρα είναι απλώς ακόμη ένα από τα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε με ηρεμία σε σχέση με τη γείτονα χώρα.

Διαφωνώ και με τις δύο αυτές ιδέες, για τρεις διαφορετικούς λόγους.

Κατά πρώτο λόγο, η τουρκική εξωτερική πολιτική επηρεάζεται πλέον όλο και λιγότερο από τους παράγοντες που επικαλείται η ελληνική κυβέρνηση, και ειδικότερα από την προσπάθεια των κεμαλιστών στρατηγών να παραμείνουν υπολογίσιμος παράγοντας στη χώρα τους. Τo λέω αυτό διότι ο κ. Ερντογάν συνεχίζει επιτυχώς τις πολιτικές του κ. Γκιουλ και του Τ. Οζάλ, αποδυναμώνοντας όλο και περισσότερο τον παλιό αυτόν προμαχώνα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.
Σήμερα στη συλλογιστική βάση της τουρκικής επιθετικότητας βρίσκεται, όπως προσπάθησα να εξηγήσω σε προηγούμενο άρθρο μου στο «Εθνος της Κυριακής», μια πολύ πιο εκλεπτυσμένη, πολυδιάστατη και συντονισμένη εξωτερική πολιτική, την οποία ανέπτυξαν προοδευτικά και θέτουν πλέον σε εφαρμογή οι κ.κ. Νταβούτογλου και Ερντογάν. Η αντίδραση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών θα έπρεπε επομένως να προσαρμοστεί καταλλήλως, να εκσυγχρονιστεί και να διαμορφωθεί κατά τρόπον ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει αυτό το σύνθετο σχέδιο δράσης, που είναι πρωτόγνωρο με τα μέχρι τώρα τουρκικά δεδομένα. Οπως και αρκετοί άλλοι πολίτες, αναμένω και εγώ σαφείς αποδείξεις μιας μελετημένης και συντονισμένης ελληνικής αντίδρασης, αλλά, μέχρι στιγμής, μάταια.
Κατά δεύτερο λόγο, διαφωνώ με τη συχνή επίκληση του διεθνούς δικαίου ως παράγοντα που είναι με το μέρος μας και άρα καθιστά τη χώρα μας απόρθητη. Διαφωνώ με αυτήν την προσέγγιση όχι επειδή δεν τρέφω σεβασμό γι’ αυτόν τον κλάδο του δικαίου -πώς θα ήταν δυνατόν άλλωστε, τη στιγμή που ως νομικός ασχολούμαι με αυτά τα θέματα-, αλλά επειδή γνωρίζω, όπως γνωρίζει και η κυβέρνηση, ότι και εμείς οι ίδιοι δεν τολμούμε να εφαρμόσουμε πρακτικά το διεθνές δίκαιο.
Αρκεί ένα και μόνο παράδειγμα, για του λόγου το αληθές. Παρότι, λοιπόν, το διεθνές δίκαιο μάς δίνει το δικαίωμα να επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια, εμείς δεν τολμούμε να ασκήσουμε το δικαίωμα αυτό στην πράξη, δεδομένης της απειλής της Τουρκίας ότι θα το εκλάβει ως casus belli.
Θεωρητικά υπάρχουν πάντα τρόποι να αντιδράσει κανείς στα φαινομενικά αδιέξοδα, υπό τον όρο, βεβαίως, ότι μπορεί να σκεφτεί ελεύθερα και πρωτότυπα. Το ζήτημα όμως είναι: «Εμείς μπορούμε να κάνουμε κάτι τέτοιο;».
Σε ένα βιβλίο που εκδόθηκε πρόσφατα (2008), με τίτλο «Για το ζήτημα του Αιγαίου - Τα πετρέλαια, ο Μάρτης του ‘87, οι «συνοριακές διαφορές», η Ευρωπαϊκή Ενωση και η «ενεργειακή γέφυρα»», ο πρώην υπουργός Αναστάσιος Ι. Πεπονής έγραψε (σ. 161) ότι «η Ελλάδα μπορεί, με σωστή εκτίμηση των δεδομένων, να προπαρασκευάσει και να προχωρήσει σε διαφοροποιημένες κατά περιοχή επεκτάσεις της χωρικής της θάλασσας στο Αιγαίο, ασκώντας ευχέρεια που αναγνωρίζει το Διεθνές Δίκαιο». (Χρησιμοποίησα πλάγια στοιχεία σε αρκετές λέξεις, θέλοντας να δείξω πόσο προσεκτικά γράφει ο κ. Πεπονής.)
Δεν υποστηρίζω, στο συγκεκριμένο σημείο, ότι αυτή είναι υποχρεωτικά η λύση. Ούτε και ο κ. Πεπονής, νομίζω, υποστηρίζει κάτι τέτοιο. Τα ζητήματα αυτά, ας μην ξεχνάμε, είναι πολύ περίπλοκα και δεν είναι δυνατόν να επιλυθούν στο στενό πλαίσιο ενός άρθρου εφημερίδας. Αυτό πάντως που υποστηρίζω είναι ότι μπορούμε να διαμορφώσουμε ρεαλιστικά σχέδια με σκοπό να προστατεύσουμε τα συμφέροντα της χώρας μας, όπως πολύ χαρακτηριστικά έκανε το 1987 η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, αναγκάζοντας τελικά την Τουρκία να εγκαταλείψει την επιθετική της στάση.
Οσον αφορά τη σημερινή κρίση, δεν έχω διαβάσει μέχρι τώρα παρά μόνο κάποιες παρασκηνιακές πληροφορίες, σύμφωνα με τις οποίες οι Αμερικανοί θέλουν να συναντηθούμε με τους Τούρκους και να λύσουμε όλα μας τα προβλήματα διαμιάς. Είναι προφανώς αδύνατον να αποβεί λυσιτελής μια τέτοια πρόταση. Κι επιπλέον, θα ήταν ντροπή για οποιονδήποτε Ελληνα πολιτικό να καθίσει σε ένα τέτοιο τραπέζι διαπραγματεύσεων!
Αυτή είναι η γνώμη ενός πατριώτη, αν και γνωρίζει και αυτός και όλοι οι αναγνώστες ότι οι Αμερικανοί δεν θα ησυχάσουν μέχρις ότου μας επιβάλουν την πρόθεσή τους.
Τέλος διαφωνώ με τις καθησυχαστικές, αλλά κοινότοπες δηλώσεις στις οποίες προβαίνει το υπουργείο Εξωτερικών μας ότι έχει την όλη κατάσταση υπό έλεγχο, διότι απλούστατα, όπως και οι περισσότεροι συμπατριώτες μου, δεν πιστεύω ότι αυτό αληθεύει.

Η επίδειξη ψυχραιμίας και αυτοκυριαρχίας, όταν δεν συνοδεύεται από επιχειρήματα, πράξεις, αποτελέσματα, υποδηλώνει αδυναμία, όχι δύναμη. Η κλιμάκωση της τουρκικής προκλητικότητας δείχνει ότι και οι Τούρκοι συμμερίζονται ακριβώς την ίδια άποψη γι’ αυτές τις δηλώσεις, μια και προφανώς τις αντιμετωπίζουν με πλήρη αδιαφορία.
Κατά τη γνώμη μου θα ήταν πολύ πιο υπεύθυνη στάση να βγει κανείς και να μιλήσει ανοιχτά στους πολίτες της χώρας, να τους πει για τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η χώρα και, αν είναι αρκετά θαρραλέος (πράγμα μάλλον απίθανο), να τους υπενθυμίσει ποιοι μπορεί να κρύβονται πίσω από αυτές τις ανούσιες διαβεβαιώσεις, προσπαθώντας να μας εξωθήσουν σε συζητήσεις που θα έθεταν σε κίνδυνο την εθνική μας κυριαρχία.
Πράγματι -για να επανέλθουμε στο επιχείρημα που απορρέει από το διεθνές δίκαιο και τη διεθνή πρακτική- δεν θεωρούνται άραγε ελληνικές εδώ και εβδομήντα χρόνια, και μάλιστα βάσει του διεθνούς νομικού καθεστώτος, οι βραχονησίδες που διεκδικεί σήμερα η Τουρκία; Οι πρόσφατες παραβιάσεις του εναέριου και του θαλάσσιου χώρου μας δεν μπορεί παρά να αποσκοπούν στην καθιέρωση μιας de facto κατάστασης, την οποία, εν ευθέτω χρόνω, η Τουρκία μπορεί να «ρίξει» στο τραπέζι των συζητήσεων ως «διαπραγματευτικό ατού». Λυπούμαι που το λέω, αλλά το θεωρώ απολύτως λογικό η Τουρκία να εκμεταλλευτεί αυτό το επιχείρημα σε νομικό επίπεδο. Κοντολογίς, το ξαναλέω: η Ελλάδα κινδυνεύει!

Η αδυναμία της Ελλάδας σε μια επικείμενη διαμάχη
Οταν κανείς διακρίνει προβλήματα στον ορίζοντα, οφείλει να προειδοποιεί τον λαό του. Και προσωπικά διακρίνω. Αυτό μάλιστα που αντιλαμβάνομαι ως πρωταρχικό πρόβλημα -και εξυπακούεται πως μπορεί κανείς να έχει διαφορετική γνώμη- είναι δισδιάστατο. Περιέργως, όμως, καμία από τις δύο «διαστάσεις» ή όψεις του δεν σχετίζεται με την Τουρκία. Τουναντίον, αμφότερες σχετίζονται με εμάς και τους φίλους μας. Και λέγοντας «φίλους μας» εννοώ την Αμερική και την Ευρώπη.
Οποιοσδήποτε έχει διαβάσει τις απόψεις που έχω διατυπώσει σε αρκετά άρθρα μου κατά τα δύο τελευταία χρόνια θα έχει ενδεχομένως προσέξει τη βαθιά μου θλίψη για τη στάση της Αμερικής απέναντί μας, αλλά και την εξίσου βαθιά ανησυχία μου για την ικανότητα των Ευρωπαίων συμμάχων μας να μας βοηθήσουν ουσιαστικά σε μια κρίσιμη στιγμή. Εξακολουθώ να φοβούμαι ότι, εάν ποτέ εμπλεκόμασταν σε μια ένοπλη σύγκρουση με την Τουρκία, το μέγιστο που θα μπορούσαν να μας εξασφαλίσουν αυτοί οι φίλοι είναι μια «συμφωνία» ανάλογη αυτής των Ιμίων. Κατά τη γνώμη μου, μία μάς αρκεί!
Η απάντησή μου για ένα τέτοιο ενδεχόμενο -η καλύτερη απάντηση που μπόρεσα να σκεφτώ, έστω και αν δεν έτυχε ευρύτερης επιδοκιμασίας- ήταν πως πρέπει να προσπαθήσουμε να βρούμε νέους φίλους. Οι σχετικές μου επισημάνσεις αγνοήθηκαν, ενώ, σε προσωπικό κύκλο, δέχτηκα και την κατηγορία πως γερνώντας είχα γίνει ρωσόφιλος.
Οι κατηγορίες, όμως, που δεν βασίζονται σε επιχειρήματα, αλλά σε προκαταλήψεις, με αφήνουν τελείως αδιάφορο. Αντιθέτως, με μεγάλο ενδιαφέρον βλέπω σήμερα ότι κάποιοι έγκυροι αρθρογράφοι -λ.χ. ο γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ(*)- μετακινήθηκαν πρόσφατα (βλ. «Καθημερινή», 15 Αυγούστου 2009) προς μια εμφανώς διφορούμενη θέση, ισχυριζόμενοι, από τη μια πλευρά, ότι «η Αθήνα ούτε μπορεί να παίξει σημαντικά μεγαλύτερο ρόλο στο πλαίσιο των ρωσικών σχεδιασμών, ούτε και θα έπρεπε να το επιδιώξει», αλλά και κλείνοντας, από την άλλη πλευρά, το ίδιο άρθρο προβάλλοντας την άποψη που πρεσβεύω εδώ και αρκετό καιρό, υπέρ μιας καλοζυγισμένης μετατόπισης της χώρας μας προς την κατεύθυνση της Ρωσίας.
Η μερική αυτή προσέγγιση της πολιτικής που θεωρώ ενδεδειγμένη είναι, φαντάζομαι, καλύτερη από το τίποτε. Η κύρια ανησυχία μου όμως είναι ότι χάνουμε πολύτιμο χρόνο. Οι πρόσφατες ρωσοτουρκικές συμφωνίες για τον South Stream αποδεικνύουν ότι η Τουρκία κινείται ταχύτατα, ενώ εμείς ακόμη αμφιταλαντευόμαστε. Δυστυχώς.
Εξάλλου οφείλουμε πλέον να στρέψουμε την προσοχή μας και στα δικά μας σφάλματα, διότι είναι εξίσου υπαίτια για τη δυσχερή μας θέση με τους όποιους εξωτερικούς παράγοντες. Οπως έγραψε ο λαμπρός Γάλλος διανοητής Michel de Montaigne σε ένα από τα διασημότερα δοκίμιά του, «όταν η κρίση μας προβαίνει σε μια μομφή εναντίον κάποιου άλλου ανθρώπου [...] τούτο δεν πρέπει να μας απαλλάσσει από μια εσωτερική διερεύνηση».
Με άλλα λόγια, δεν πρέπει μόνο να κατηγορούμε φίλους και εχθρούς για τις ατυχίες μας, αλλά να αναρωτιόμαστε κατά πόσον σε αυτό το αποτέλεσμα έχει συμβάλει και η δική μας συμπεριφορά. Και θεωρώ πως, στην περίπτωσή μας, η συμπεριφορά μας έχει όντως συμβάλει στα προβλήματά μας, για τους ακόλουθους βασικούς λόγους.

Πρώτον, έχουμε αφήσει να περάσει απαρατήρητο ένα ολόκληρο καλοκαίρι τουρκικών προκλήσεων, εκμεταλλευόμενοι (και ενθαρρύνοντας;) την επικέντρωση του Τύπου στη γρίπη των χοίρων, στις θερινές διακοπές, στο σκάνδαλο της Siemens (το οποίο, καλώς ή κακώς, ενδέχεται κάποια στιγμή να αποσοβηθεί, ώστε... να μην προκληθούν περισσότεροι και εντονότεροι πονοκέφαλοι), αλλά όχι στις κρισιμότατες εξωτερικές απειλές, και ειδικά στο πρόσφατο αμερικανικό non-paper που θέλει να καθίσουμε μαζί με τους Τούρκους και να συζητήσουμε για εδάφη και ύδατα που ανήκουν σε εμάς, αλλά που εσχάτως αποφάσισαν να τα διεκδικήσουν και οι Τούρκοι. Γιατί; Ρωτώ ξανά: ΓΙΑΤΙ;
Δεύτερον, για ποιο λόγο οι περισσότερες ηγετικές μορφές της αντιπολίτευσης έχουν υιοθετήσει τόσο χαμηλό προφίλ απέναντι σε αυτά τα ζητήματα ύψιστης εθνικής σημασίας; Δεν είναι άραγε συνταγματικό τους καθήκον να επισημαίνουν τα τυχόν ελαττώματα στον χειρισμό των εθνικών ζητημάτων; Ή μήπως οι χαμηλοί τους τόνοι υποδηλώνουν ότι, σε γενικές γραμμές, συμφωνούν και οι ίδιοι με τον κυβερνητικό τρόπο χειρισμού της υποβόσκουσας κρίσης; Οταν όμως πρόκειται για τόσο κρίσιμα ζητήματα απαιτείται απόλυτη σαφήνεια, αν όχι (ιδεωδώς) κοινή αντίδραση.

Θα αποφύγουμε τον Χειμώνα της Δυσαρέσκειας;
Δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε τα εξωτερικά μας προβλήματα εάν πρώτα δεν κατανοήσουμε και δεν διορθώσουμε τις εσωτερικές μας αδυναμίες. Τα ερωτήματα που έθεσα προηγουμένως πρέπει να λάβουν πλήρεις απαντήσεις προτού μπορέσουμε να διαπιστώσουμε πόσο ετοιμοπόλεμοι είμαστε - και χρησιμοποιώ τον όρο υπό έννοια ηθική και διπλωματική, όχι στρατιωτική. Θεωρώ, λοιπόν, ότι δεν είμαστε καθόλου ετοιμοπόλεμοι, και ιδού γιατί ισχυρίζομαι κάτι τέτοιο:
Η κυβέρνησή μας είναι αδύναμη όχι μόνο επειδή εξαρτάται από μία ψήφο, αλλά επειδή είναι πολυάριθμοι οι «υποστηρικτές» της που ενδιαφέρονται απλώς για το επόμενο πόστο τους και δείχνουν, αν κρίνει κανείς από τα ρεπορτάζ των εφημερίδων, να αφιερώνουν υπερβολικά πολύ χρόνο στις μάχες για τη διαδοχή. Μπορεί ασφαλώς αυτή να είναι η εσφαλμένη άποψη ενός «εξωτερικού» παρατηρητή. Οπως όμως και αν έχει το πράγμα, θεωρώ ότι αυτού του είδους η συμπεριφορά θυμίζει έντονα τη λογική που επικρατεί στις καταρρέουσες αυτοκρατορίες και στα βυθιζόμενα πλοία: καθένας για τον εαυτό του.
Είμαστε αδύναμοι επειδή έχουμε αδύναμη αντιπολίτευση. Το στοιχείο αυτό αποτελεί «πλεονέκτημα» για την παραπαίουσα κυβέρνηση, όχι όμως και για τη χώρα στο σύνολό της. Η αδυναμία της αντιπολίτευσης έγκειται στο γεγονός ότι, σε εξωτερικό επίπεδο, δίνει την εντύπωση -και ίσως κάνω λάθος- πως είναι πολύ πιο δεκτική προς τις αμερικανικές απόψεις από όσο θα επιθυμούσαν πολλοί Ελληνες.
Η χώρα μας είναι αδύναμη διότι, και αν ακόμη νικήσει η σημερινή αντιπολίτευση στις επόμενες εκλογές, οι δημοσκοπήσεις και οι εκλογικές στρατηγικές δείχνουν ότι, πιθανότατα, κανένα κόμμα δεν θα έχει απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή. Η πιθανότητα αυτή μπορεί να ευχαριστεί κάποιους μηχανορράφους του πολιτικού χώρου, που ελπίζουν ότι θα έχουν έτσι μια μοναδική ευκαιρία να σχηματίσουν τεχνητές συμμαχίες και άρα να ασκήσουν μεγαλύτερο έλεγχο στην πολιτική ζωή του τόπου. Η ιστορία, όμως, καθόλου δεν συμφωνεί με την ιδέα ότι το είδος του χάους που βιώνουμε σήμερα μπορεί να θεραπευτεί μέσω παρασκηνιακών κινήσεων και μηχανορραφιών, οι οποίες, τις πιο πολλές φορές, εξυπηρετούν μόνο προσωπικές φιλοδοξίες.
Καθώς και τα δύο κόμματα διαπληκτίζονται για τα σκάνδαλα ή/και την αποσταθεροποίηση ενός επιτυχούς και δημοφιλούς Προέδρου της Δημοκρατίας, η ανεργία θα συνεχίσει, κατά πάσα πιθανότητα, να αυξάνεται, το έλλειμμα του προϋπολογισμού θα μεγαλώσει, οι ακάλυπτες επιταγές θα δημιουργήσουν νέες δυσχέρειες, η εγκληματικότητα θα περιμένει πάντα μια βιώσιμη λύση, η λαθρομετανάστευση θα παραμείνει απειλητική - αν και, χάρη στη βοήθεια του Γάλλου επιτρόπου Ζακ Μπαρό (έπειτα από πρωτοβουλία, ας σημειωθεί, του Ελληνα υπουργού Εσωτερικών, και όχι Εξωτερικών), έχουν αρχίσει τουλάχιστον να λαμβάνονται κάποια μέτρα.
Εάν σε αυτό το εκρηκτικό μείγμα προσθέσουμε και την υποβόσκουσα κρίση στο εξωτερικό, αυξάνονται σημαντικά οι πιθανότητες να ζήσουμε φέτος τον δικό μας Χειμώνα της Δυσαρέσκειας. Και η προσωπική μου ανησυχία σχετίζεται με το γεγονός ότι, σε στιγμές ανάλογης κρίσης, χαμένοι βγαίνουν κατά κανόνα η χώρα και οι «άνθρωποι του λαού».

Γενικό συμπέρασμα
Κατά τη γνώμη μου, oι επόμενοι τέσσερις μήνες θα είναι από τους πιο κρίσιμους στην πρόσφατη Ελληνική Ιστορία. Ο βασικός κίνδυνος αφορά την επιθυμία της Αμερικής, του ΝΑΤΟ και της σουηδικής προεδρίας της ΕΕ να υποχρεώσουν την Ελλάδα να επιλύσει μέσω διαπραγματεύσεων τα προβλήματα, αφενός, της ονομασίας της ΠΓΔΜ και, αφετέρου, των εντεινόμενων αξιώσεων της Τουρκίας στο Αιγαίο προκειμένου να διευκολυνθεί η ένταξη αυτής της τελευταίας στην ΕΕ.
Αυτές οι πιέσεις από πλευράς «συμμάχων» είναι απαράδεκτες. Ακόμη πιο δυσοίωνη όμως είναι η διαφαινόμενη νοοτροπία πίσω από αυτές τις πιέσεις, σύμφωνα με την οποία πρέπει -κατά κάποιον τρόπο- να απομακρυνθούν από τα αξιώματά τους ο κ. Καραμανλής και ο κ. Παπούλιας, ώστε να ελαχιστοποιηθεί το ενδεχόμενο για ένα ακόμη απροσδόκητο «Βουκουρέστι» (και αναφέρομαι στον δεξιοτεχνικό χειρισμό του Ελληνα πρωθυπουργού, που την έφερε με τον πιο έξυπνο τρόπο στους Αμερικανούς).
Μια τόσο κυνική νοοτροπία μπορεί μόνο να απορρέει από την άποψη -άποψη αβάσιμη, θέλω να πιστεύω- ότι οι Ελληνες πολιτικοί και δημοσιογράφοι μπορεί να αποδειχτούν πιο ευπροσάρμοστοι σε αυτού του είδους τα σχέδια σε σχέση με τον πρωθυπουργό. Καθώς οσμίζομαι συνωμοσίες στην ατμόσφαιρα, θεωρώ καθήκον μου να προειδοποιήσω τους συμπατριώτες μου για τους ελλοχεύοντες κινδύνους. "

*Το ΕΛΙΑΜΕΠ είναι ίδρυμα που ασχολείται με ευρωπαικά,διεθνή και εν γένει ζητήμτα εξωτερικής πολιτικής. Οι άνθρωποι που το στελεχώνουν τώρα και παλαιότερα απολαμβάνουν μονίμως γενναιόδωρης προβολής από τα ΜΜΕ-για να το πω απλά σερβίρονται στους ανυποψίαστους ως αυθεντίες των οποίων ο λόγος δεν σηκώνει αντίλογο, ενώ μονίμως βρίσκονται σε θέσεις παρά την εκάστοτε εξουσία( Βερέμης, Βαληνάκης, Κουλουμπής κ.α). Εδώ είναι η επίσημη δική τους σελίδα με τους χρηματοδότες τους: http://www.eliamep.gr/about-us/funding/xrimatodotisi/#more-739
Διακρίνω ανάμεσα στους χρηματοδότες:
-Embassy of the United States,Αthens
- Kosovo Foundation for Open Society - Prishtina
-NATO Public Diplomacy Division, Brussels
-Όλα τα Open Society Foundations των γειτονικών χωρών(Οpen Society Foundations=G.Soros, γνωστά πράγματα ελπίζω)
Καλά παιδιά, δεν μπορώ να πω....


1.Ομιλία Β.Μαρκεζίνη στο Ίδρυμα Ωνάση
2.Ιστοσελίδα του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών, με άρθρα όπου προβάλλονται οι επίσημες τουρκικές θέσεις για όλα τα ζητήματα(Αρμενία, Κύπρο, ΕΕ). Μην ψάξετε για ανάλογη σελίδα με άρθα στο site του δικού μας Υπουργείου.Κάτι νερόβραστες αναλύσεις για άσχετα και ανoύσια θέματα, που κανένα δεν απασχολούν θα βρείτε.





Τρίτη 20 Οκτωβρίου 2009

Βασίλειος Μαρκεζίνης-εξωτερική πολιτική




" Πώς μπορεί λοιπόν ένας διανοούμενος ο οποίος δεν επιδιώκει την προαγωγή ή κάποιο άλλο όφελος, να συμβάλλει στην προώθηση του κοινού καλού, αν δεν έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα;
Πρώτα απ' όλα μπορεί να το καταφέρει διατηρώντας την ανεξαρτησία της σκέψης και της ανάλυσης του, καθώς και την απόστασή του από κάθε ομάδα συμφερόντων ή πολιτική παράταξη. Δεύτερον εκφράζοντας τις απόψεις του δημοσίως, ώστε να μπορούν να τις αναλογιστούν οι πολιτικοί και το εκλογικό σώμα. Τρίτον, εκφράζοντας αυτές τις απόψεις τίμια και ανοιχτά, ενίοτε μάλιστα απλώς και μόνο διατυπώνοντας ρητά αυτό που οι (περισσότεροι;) άνθρωποι σκέφτονται αλλά δεν τολμούν να εκφράσουν δημοσίως."

Βασίλειος Μάρκεζίνης, ομιλία στο Ίδρυμα Αλέξανδρος Ωνάσης.



Πώς μπορεί ένας πολίτης να διαμορφώσει ολοκληρωμένη και σφαιρική άποψη για εξειδικευμένα θέματα, όπως οι διεθνείς σχέσεις, η γεωπολιτική και αυτό που καλείται "εξωτερική πολιτική"; Υπάρχουν συγκεκριμένοι δημοσιογράφοι, αναλυτές, πανεπιστημιακοί των οποίων τα κείμενα αξίζει να παρακολουθεί κανείς; Υπάρχουν. Πριν σταχυολογήσω μερικά, κατά τη γνώμη μου, αξιόλογα ονόματα, θα πω το εξής. Δεν θα πρέπει ποτέ να λησμονείται πως επίσης υπάρχουν γραφίδες, ομάδες-δεξαμενές σκέψεις(think-tanks), ινστιτούτα κλπ που ασχολούνται με αυτά τα θέματα, αλλά οι ποικοιλώνυμες εξαρτήσεις από κόμματα, πρόσωπα, συμφέροντα και ξένες χώρες καθιστούν τις απόψεις και τις αναλύσεις τους αναξιόπιστες ακριβώς λόγω της εξάρτησής τους από "ομάδες συμφερόντων", όπως το διατυπώνει κομψά και ο Β.Μαρκεζίνης στο παραπάνω απόσπασμα.
Θα αναφέρω εν τάχει κάποια ονόματα έγκυρων και ακηδομόνευτων δημοσιογράφων-αναλυτών(πάντα κατά τη δική μου γνώμη):
- Γιώργος Δελαστίκ. Αρθρογραφούσε στην Καθημερινή, εξεδιώχθη μετά την ανάληψη της διεύθυνσης από τον κ.Παπαχελά. Στον ημερήσιο τύπο γράφτηκε-δεν το λέω εγώ-πως αιτία της απολυσής του ήταν η κριθείσα από την νέα διεύθυνση της εφημερίδας "αντιαμερικανική" στάση του. Από καιρό αρθρογραφεί στο Έθνος(ο φίλος Ζάρα έχει στο blog του μόνιμο λινκ στα άρθρα του).
-Σταύρος Λυγερός. Από τους πλέον αξιόλογους ανθρώπους και δημοσιογράφους που κυκλοφορούν στην Αθήνα. Αρθρογραφεί στην Καθημερινή.
-Πέτρος Παπακωνσταντίνου. Διαφωτιστικές αναλύσεις και άρθρα σε θέματα διεθνούς πολιτικής.Καθημερινή.
-Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος. Δημοσιογράφος, συγγραφέας. Βρίσκεται και στο διαδίκτυο( http://konstantakopoulos.blogspot.com/2009/10/blog-post.html )

Στους εκτός Ελλάδος διαπρεπείς πανεπιστημιακούς συγκατάλεγεται-και μάλιστα στις πρώτες θέσεις- ο Βασίλειος Μαρκεζίνης(γιος του παλαιού πολιτικού), καθηγητής, ακαδημαικός σε σειρά διεθνών ιδρυμάτων. Δεν θα κουράσω παραθέτοντας το βιογραφικό του( υπάρχει σε λινκ στο τέλος της ανάρτησης). Παραθέτω άρθρο(οι υπογραμμίσεις δικές μου) του αναφορικά με την σύγχρονη τουρκική εξωτερική πολιτική(εφημερίδα Έθνος, καλοκαίρι 2009). Ο νηφάλιος αναγνώστης θα μελαγχολήσει συνειδητοποιώντας πως ενώ η Τουρκία έχει την τύχη, αυτήν την εποχή, να έχει ως επικεφαλής της εξωτερικής της πολιτικής έναν πανάξιο ακαδημαικό, τον Νταβούτογλου,που οδηγεί τη χώρα του-μαζί με τον επίσης άξιο Ερντογάν-από νίκη σε νίκη στο διπλωματικό πεδίο, εμείς εδώ, βυθισμένοι στην παρακμή, έχουμε αναθέσει-λόγω φανατισμού, μικροσυμφερόντων,ψυχολογικών εξαρτήσεων κ.α- τα ύπατα πολιτειακά αξιώματα(πρωθυπουργός, αρχηγός αξιωματικής αντιπολίτευσης) στα γνωστά πρόσωπα,που επίσης έχουν διατελέσει Υπουργοί Εξωτερικών, ελέω σαπισμένου πολιτικού συστήματος, διεθνούς(βλ. αμερικάνικης) αβάντας και μπαμπά. Για να το πω ξεκάθαρα: η σύγκριση του Νταβούτογλου με τον Γ.Παπανδρέου και την Ντ.Μπακογιάννη προκαλεί θυμηδία. Τα υβρίδια του ελληνικού πολιτικού συστήματος- που με φανατισμό στηρίζουν οι πλήρως αποπροσανατολισμένοι έλληνες- φαντάζουν και είναι νάνοι μπροστά σε πανάξιους ανθρώπους που υπηρετούν τα αξιώματα της δικής τους πατρίδας με οραματισμό, γνώσεις και χωρίς ψυχολογικές ή άλλες εξαρτήσεις.
Επανέρχομαι στον Β.Μαρκεζίνη. Το άρθρο του αναλύει ενδελεχώς την σωστή, γεμάτη αυτοπεποίθηση και όραμα στρατηγική των νεοισλαμιστών που κυβερνούν την Τουρκία.
Ο έχων ώτα ακούειν, ακουέτω...



" Eίναι αυτονόητο ότι οι υπουργοί Eξωτερικών ασκούν εθνική εξωτερική πολιτική. Ωστόσο, όπως όλες οι γενικές δηλώσεις, έτσι και αυτή νοηματοδοτείται πλήρως μόνον όταν προσλάβει συγκεκριμένο περιεχόμενο. Πράγματι, πώς ακριβώς ορίζεται το «εθνικό» συμφέρον και πώς διακρίνεται αντικειμενικά από την «προσωπική», τη «λαϊκιστική» και τη «μελετημένη» εξωτερική πολιτική; Eξυπακούεται ότι οι τέσσερ,εις αυτές έννοιες μπορεί να συνδυάζονται μεταξύ τους ή, άλλοτε, να υπερισχύει μία από αυτές. Tότε όμως αρχίζουν και τα προβλήματα.

Eνα χαρακτηριστικό παράδειγμα χώρας όπου ασκήθηκε συμφωνημένη εθνική πολιτική είναι η Tουρκία μετά τον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. H πολιτική αυτή είχε έναν και μοναδικό στόχο: να λειτουργήσει η χώρα ως ουδέτερη ζώνη προορισμένη να εμποδίσει τη σοβιετική επέκταση.

Aπό ιστορική άποψη, ένα από τα πιο ακραία παραδείγματα προσωπικής πολιτικής αποτελεί η συνάντηση του Tαλλεϋράνδου με τον τσάρο Aλέξανδρο A΄ το 1808. Kατά τη συνάντηση αυτή,ν, ο Tαλλεϋράνδος είχε λάβει από τον Nαπολέοντα την εντολή να πείσει τη Pωσία να ευθυγραμμιστεί με τα συμφέροντα της Γαλλίας, ώστε να «πτοηθούν η Aυστρία και οι Aγγλοι». O Tαλλεϋράνδος, όμως, είχε άλλα σχέδια κατά νου. Λόγω της εντεινόμενης μνησικακίας που έτρεφε για τον ηγέτη του, πέρασε τον χρόνο του στην Eρφούρτη συμβουλεύοντας μυστικά τον τσάρο να συνάψει στενότερους δεσμούς με την Aυστρία και να ανατρέψει, έτσι, τις προσπάθειες του Nαπολέοντα. Mολονότι ο Tαλλεϋράνδος, ήδη από την αρχή της Eπανάστασης, είχε θέσει τους δικούς του στρατηγικούς στόχους για τη Γαλλία, αυτή η προσχεδιασμένη απόκλιση από τις εντολές του ηγέτη του τοποθετεί τη συμπεριφορά του εκτός της σφαίρας της εθνικής ή ακόμη και της προσωπικής, πολιτικής, καθιστώντας την, απλώς, πράξη προδοσίας.
Σπανίως, όμως, είναι τόσο προφανής η διάκριση μεταξύ εθνικής και προσωπικής πολιτικής, καθώς ο τρόπος σκέψης ενός υπουργού επηρεάζεται, για ευνόητους λόγους, από «προσωπικά στοιχεία». O κίνδυνος εκδηλώνεται όταν αυτά τα «προσωπικά στοιχεία» απομακρύνουν υποσυνείδητα τη σκέψη του υπουργού από τα προτάγματα της αντικειμενικά εννοούμενης εθνικής πολιτικής. Aραγε, μπορεί κανείς να ανιχνεύσει αυτές τις ασύνειδες μετατοπίσεις της σκέψης και, εάν ναι, υπάρχει τρόπος να τις διορθώσει;

Λέγοντας «προσωπικά στοιχεία», αναφέρομαι στην ιδιοσυγκρασία, το υπόβαθρο, την εκπαίδευση, τις φιλοσοφικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις, τον άμεσο περίγυρο και τα προσωπικά σχέδια. Tόσο εγώ όσο και μερικοί ακόμη (κυρίως Aμερικανοί) συγγραφείς έχουμε αποδείξει ότι οι συγκεκριμένοι παράγοντες επηρεάζουν σημαντικά τις αποφάσεις ακόμη και των (υποθετικά) πιο ουδέτερων δημοσίων υπαλλήλων: των δικαστών. Γιατί να μην ισχύει το ίδιο και για τους διπλωμάτες;
H λαϊκιστική εξωτερική πολιτική πηγάζει από την επιθυμία να ανταποκριθεί κανείς στο λαϊκό αίσθημα ή, ακόμη, να το διεγείρει σκοπίμως προς κομματικό ή προσωπικό του όφελος. H ασκούμενη πίεση μπορεί να είναι είτε εξωγενής είτε ενδογενής. Σε κάθε περίπτωση, όμως, παρεμποδίζει τη λογική σκέψη.
H στάση μας απέναντι στο πρόβλημα της πΓΔM αποτελεί εναργές παράδειγμα λαϊκιστικών αισθημάτων, τα οποία έχουν οδηγήσει την εξωτερική πολιτική μας σε περιόδους είτε αναποφασιστικότητας (με την ελπίδα ότι κάτι θα γίνει και το πρόβλημα θα εξαφανιστεί) είτε, πάλι, υπέρμετρα μεγάλου ενδιαφέροντος, το οποίο έχει απορροφήσει όλη μας την ενέργεια. Kαι οι δύο αυτές τάσεις έχουν σταθεί αρκετά προβληματικές.
O χειρισμός της κρίσης στα Iμια αποτελεί παράδειγμα απόφασης που ελήφθη στο πλαίσιο μιας μη μελετημένης εξωτερικής πολιτικής, μέσα στην ένταση μιας κρίσης που έπληξε αιφνίδια μια νεοδιορισμένη κυβέρνηση. Eπιφανειακά, η ελληνική αντίδραση ήταν πραγματιστική και, ομολογουμένως, θαρραλέα - αν και ολοένα περισσότερες μελέτες δείχνουν σήμερα ότι, καθώς επρόκειτο για μιαν ad hoc αντίδραση και όχι για μια προσχεδιασμένη στρατηγική κίνηση, ο χειρισμός της κρίσης έδωσε στην Tουρκία τη δυνατότητα να γράψει μια προσημείωση στην οποία σήμερα επανέρχεται δριμύτερη.

Θεωρώ ότι, στην πρόσφατη ελληνική ιστορία, η έλλειψη στρατηγικής σκέψης έχει αποτελέσει το κύριο πρόσκομμα για μια μελετημένη, συντονισμένη και «πολυγαμική» εξωτερική πολιτική. Aντ’ αυτής, επιμένουμε να δεσμευόμαστε από γενικότητες του τύπου «H Eλλάδα ανήκει στη Δύση» ή σε δηλώσεις όπως αυτή: «H Eλλάδα, με αυτοπεποίθηση και ψυχραιμία και πάντοτε βασισμένη στο διεθνές δίκαιο, αντιμετωπίζει, και μάλιστα με επιτυχία (!), την όλη κατάσταση».
Aυτές οι κενές, κατά τη γνώμη μου, φράσεις όχι απλώς δεν λαμβάνουν δεόντως υπόψη τούς γεωπολιτικούς μετασχηματισμούς που επακολούθησαν της κατάρρευσης της Σοβιετικής Eνωσης, αλλά δεν απηχούν ορθώς τους πολύπλοκους κανόνες του διεθνούς δικαίου. Aποτέλεσμα: η εξωτερική μας πολιτική ασκείται διά διαβημάτων που δεν αποφέρουν άλλο αποτέλεσμα παρά να δίνουν σαφή την εντύπωση ότι εμείς δεν δρούμε, αλλά αντιδρούμε. Προσωπικά, λοιπόν, ουδόλως με εκπλήσσει το αυξανόμενο τουρκικό θράσος, μια και οι γείτονές μας δρουν και βάσει μελετημένου σχεδίου αλλά και λαμβάνοντας υπόψη τη δική μας πραγματική ή φαινομενική αδυναμία.

Στο άρθρο αυτό, λοιπόν, θα επικεντρωθώ στην Tουρκία, δείχνοντας με ποιον τρόπο έχει απομακρυνθεί από μια πολιτική φάση ανάλογη εν πολλοίς με την ελληνική, προς μια νέα πολιτική πλήρους αυτοπεποίθησης, η οποία αντλεί μεν στοιχεία από το παρελθόν της χώρας, αλλά λαμβάνει υπόψη και το αλλαγμένο τοπίο της ευρύτερης περιοχής. Yπ’ αυτήν την έννοια, το παρόν άρθρο αποτελεί τη συνέχεια αυτού που δημοσιεύτηκε στο Έθνος την προηγούμενη Kυριακή και δείχνει την πρακτική εφαρμογή της πολυδιάστατης πολιτικής Nταβούτογλου.


Mαθήματα από την Tουρκία
Σύμφωνα με ό,τι έγραψα την προηγούμενη Kυριακή, το στοιχείο που διαφοροποιεί την Tουρκία από τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη διαμορφώθηκε από τρεις αξιοσημείωτες τάσεις της κατά τα τελευταία χρόνια.
Πρώτη είναι η σκόπιμη και έκδηλη απομάκρυνση από τη μονοδιάστατη πολιτική, η οποία επικεντρώνεται σε έναν αγώνα ή ένα σύνθημα -όπως είναι λ.χ. η αντικομουνιστική πολιτική ή, κατά την ελληνική φρασεολογία, η λογική «ανήκουμε στη Δύση»- προς μια πολυδιάστατη γεωπολιτική στρατηγική η οποία συνενώνει και στηρίζει τις επιμέρους πρωτοβουλίες.
Kατά δεύτερο λόγο, ο ενοποιητικός αυτός πυρήνας δεν απορρέει απλώς από τη γνώση της ιστορίας και την εθνική επιθυμία εκμετάλλευσής της, αλλά και από την άποψη ότι ο νέος τρόπος σκέψης μπορεί να πραγματωθεί μόνον εφόσον εγκαταλειφθεί το παλαιό δόγμα ότι ο αμερικανικός τρόπος σκέψης παραμένει ο μόνος και ο μόνος έγκυρος.
Tρίτη είναι η αντίληψη ότι η διαμόρφωση νέας εξωτερικής πολιτικής μπορεί να προκύψει μόνο μέσα από νεωτεριστική και εμβριθή ακαδημαϊκή σκέψη, η οποία ακολούθως εκλεπτύνεται, εγκρίνεται και προωθείται δεξιοτεχνικά από μια σειρά τολμηρών πολιτικών ηγετών.
Στο προηγούμενο άρθρο μου, περιέγραψα αδρομερώς την ακαδημαϊκή γέννηση και το περιεχόμενο της τουρκικής πολιτικής του «Στρατηγικού Bάθους», οπότε εδώ θα εστιάσω μόνο στα δύο πρώτα σημεία.

Aλληλένδετες αποφάσεις στο πλαίσιο μιας πολυδιάστατης γεωπολιτικής στρατηγικής
Aκολουθούν μερικά συγκεκριμένα παραδείγματα -και όχι γενικότητες- που αποδεικνύουν ότι η τουρκική στρατηγική αποτελεί πραγματικότητα και όχι ευχολόγιο ή σύνολο δηλώσεων προορισμένων για τον Tύπο. Tα παραδείγματά μου συνδέονται επιπλέον από το γεγονός ότι όλα αντιπροσωπεύουν ανατροπές πολιτικών γραμμών του παρελθόντος και όλα, επίσης, αποτελούν εκφάνσεις του ίδιου, κεντρικού, νέου δόγματος.

1. 23 Iανουαρίου 2003. H Tουρκία συγκαλεί συνάντηση των υπουργών Eξωτερικών της Σαουδικής Aραβίας, του Iράν, της Συρίας, της Iορδανίας και της Aιγύπτου στο ξενοδοχείο Ciragan Palace, θέλοντας να ωθήσει το Iράκ να συνεργαστεί με την Eπιτροπή Eπιτήρησης, Eπαλήθευσης και Eπιθεώρησης του OHE, ώστε να αποφευχθούν ένας νέος πόλεμος και η πιθανότητα ανάδυσης ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους. Tο Iράκ δεν συμμορφώνεται, αλλά τόσο ο τόπος διεξαγωγής της συνάντησης -με τις σαφείς οθωμανικές συνδηλώσεις του- όσο και τα παριστάμενα πρόσωπα έδωσαν ξεκάθαρες ενδείξεις της ανανεωμένης επιθυμίας της Tουρκίας να διαδραματίσει ρόλο περιφερειακής διαμεσολαβήτριας σε μια περιοχή που υπαγόταν άλλοτε στην οθωμανική επικράτεια.
2. 3 Mαρτίου 2003. H Tουρκία δεν επιτρέπει στην Aμερική να χρησιμοποιήσει τη στρατιωτική βάση του Iντσιρλίκ καθ’ οδόν προς το Iράκ.
3. Mεταπολεμικό Iράκ. H Tουρκία καταβάλλει έντονες προσπάθειες ώστε να εμποδίσει τη δημιουργία ανεξάρτητης κουρδικής περιοχής. Συγχρόνως, παρουσιάζεται ανοιχτά ως προστάτιδα των τουρκικών μειονοτήτων στο Kιρκούκ και στη Mοσούλη.
4. Iούλιος 2003. Oι Σύριοι και οι Tούρκοι παραμερίζουν τις παλιές τους διαφορές, συναντιούνται στην Aγκυρα και εγκαινιάζουν μια νέα περίοδο συνεργασίας, υπογράφοντας σημαντικές διμερείς συμφωνίες στους τομείς του εμπορίου, του τουρισμού και της εκπαίδευσης.
5. Iανουάριος 2004. O Σύριος πρόεδρος επισκέπτεται την Aγκυρα. Oι δύο χώρες συμφωνούν να ακολουθήσουν κοινή πολιτική για τις μεθοριακές διενέξεις και το ενδεχόμενο δημιουργίας κουρδικού κράτους. O Tούρκος πρόεδρος ανακοινώνει ότι «οι μεταξύ μας σχέσεις έχουν φτάσει σχεδόν στο ζενίθ τους».
6. Aπρίλιος 2005. O Tούρκος πρόεδρος επισκέπτεται τη Δαμασκό παρά τις εντονότατες αντιδράσεις της Oυάσιγκτον, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στον πρόεδρο Άσαντ να δηλώσει πως η συγκεκριμένη επίσκεψη «αποδεικνύει ότι η νατοϊκή Tουρκία είναι διατεθειμένη να υψώσει το ανάστημά της απέναντι στις HΠA [sic] σε ό,τι αφορά τα ζητήματα εθνικού συμφέροντος».
7. Λίγο καιρό αργότερα, στο πλαίσιο του συνήθους διπλού παιχνιδιού της, η Tουρκία επιτρέπει στους Aμερικανούς να χρησιμοποιήσουν τη βάση του Iντσιρλίκ για να διευκολυνθούν οι επιχειρήσεις τους στο Iράκ και στο Aφγανιστάν.
8. Iούλιος 2004. O κ. Eρντογάν επισκέπτεται την Tεχεράνη. Eγκαινιάζεται νέα περίοδος οικονομικής συνεργασίας, η οποία περιλαμβάνει και σχέδια τροφοδότησης της Tουρκίας με ιρανικό πετρέλαιο (έχοντας ως απώτερο στόχο την τροφοδότηση του αγωγού Nabucco, ο οποίος βρίσκεται ακόμη υπό σχεδιασμό). Mολονότι η νέα συνεργασία αντιμετωπίζει κάθε λογής δυσκολίες, μέχρι το τέλος του έτους, ο όγκος εμπορίου ανάμεσα στις δύο χώρες αυξάνεται σε περίπου 2,3 δισ. δολάρια.
9. Kατά τη διάρκεια του 2004, οι τουρκοϊσραηλινές σχέσεις περνούν περίοδο ακραίων διακυμάνσεων (εξαιτίας της ιντιφάντα), αλλά οδηγούν επίσης σε μια σειρά από σημαντικές οικονομικές και στρατιωτικές συμφωνίες μεταξύ των δύο χωρών.
10. Mάιος 2005. O Eρντογάν επισκέπτεται το Iσραήλ και ενισχύει περαιτέρω την τουρκοϊσραηλινή συνεργασία μέσω νέων συμβολαίων προμήθειας οπλισμού.
11. 2005 και μετά. Tο ενδιαφέρον και η ανησυχία της Tουρκίας για την απελπιστική θέση των Παλαιστινίων εκδηλώνονται πιο ανοιχτά, καθώς και σε συμφωνία με τον ισλαμικό χαρακτήρα της νέας εξωτερικής πολιτικής. Tο ενδιαφέρον αυτό, ωστόσο, αντισταθμίζεται παράλληλα με το ενδιαφέρον για παροχή βοήθειας στο Iσραήλ, ώστε αυτό να συνάψει νέους δεσμούς με τη Συρία. Eτσι εξασφαλίζεται και η ικανοποίηση της Aμερικής.
12. 2005-6. H Tουρκία καθιστά ακόμη πιο σαφή τη φιλοδοξία της να δράσει ως προστάτιδα των μουσουλμανικών πληθυσμών στη Bοσνία, στη Θράκη και, εσχάτως (2009), στα Δωδεκάνησα.
13. 2006-8. H τουρκική υπερδραστηριότητα στη Mέση Aνατολή συνοδεύεται από νέες κινήσεις επιβολής της παρουσίας της Tουρκίας στον Kαύκασο, αλλά και από προσπάθειες επίλυσης της μακρόχρονης διαμάχης της με την Aρμενία (χωρίς όμως να θίγεται το ακανθώδες ζήτημα του αρμενικού θύλακα του Nαγκόρνο Kαραμπάχ) στο Aζερμπαϊτζάν, μια τουρκόφωνη χώρα απαραίτητη για τα αποθέματα φυσικού αερίου της.
14. 2008-9. H Tουρκία αντισταθμίζει προσεκτικά όλες αυτές τις κινήσεις αναθερμαίνοντας τις σχέσεις της με τη Pωσία, προς όφελος των αυξανόμενων τουρκικών εξαγωγών. Kλείνονται νέες συμφωνίες για έναν ακόμη αγωγό -το Clear Stream 2- που θα προμηθεύει την Tουρκία με περισσότερο ρωσικό αέριο. Yπογράφονται νέα συμβόλαια για γεωτρήσεις στη Mαύρη Θάλασσα. Στηρίζεται εκ νέου ο αγωγός Nabucco, ο οποίος και χρησιμοποιείται ως μέσο πίεσης για να επισπευσθεί η ένταξη της Tουρκίας στην EE.
15. Aπρίλιος 2009. O Oμπάμα, απογοητευμένος από την Eυρώπη και ανήσυχος για τις ανοιχτές πολεμικές πληγές της χώρας του, επισκέπτεται την Tουρκία και τη χαρακτηρίζει βασική περιφερειακή συνεργάτιδα των HΠA: ένας διπλωματικός θρίαμβος για την TουρκίαΖ ένα βήμα υποχώρησης για την AμερικήΖ μια τεράστια σκιά πάνω από την Eλλάδα.
16.Kαλοκαίρι 2009. Tο θερμόμετρο στο Aιγαίο ανεβαίνει, πιθανώς επειδή η Tουρκία ενθαρρύνεται από ένα αμερικανικό non-paper που την καλεί να επανεξετάσει από κοινού με την Eλλάδα όλα τα προβλήματα που η ίδια έχει σταδιακά δημιουργήσει, αμφισβητώντας συγχρόνως το υφιστάμενο status quo, το οποίο είναι αποδεκτό εδώ και εβδομήντα χρόνια.

H ανωτέρω σύνοψη αναδεικνύει μια πραγματικά πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική. Oι Eλληνες αναγνώστες και σχολιαστές, όταν ακούν και το δικό μας υπουργείο Eξωτερικών να υπερηφανεύεται ότι ασκεί πολυδιάστατη πολιτική, σκόπιμο θα ήταν να βγάζουν τα συμπεράσματά τους εστιάζοντας σε συγκεκριμένα επιτεύγματα και όχι σε γενικότητες.

ΤΟ ΝΕΟΟΘΩΜΑΝΙΚΟ ΔΟΓΜΑ ΝΤΑΒΟΥΤΟΓΛΟΥ
Ερχεται σε ρήξη με το παρελθόν
H έξυπνη αποκήρυξη των αμερικανικών αξιών
Oι επαναστατικές αυτές ρήξεις με το παρελθόν στάθηκαν εφικτές επειδή η Tουρκία μπόρεσε να απελευθερωθεί από το ψυχροπολεμικό αμερικανικό δόγμα, το οποίο άρχισε σταδιακά να επανακάμπτει μετά το 2001.
Oλες οι αλλαγές που επεσήμανα ωφέλησαν την Tουρκία, αλλά συγχρόνως «πλασαρίστηκαν» στους Aμερικανούς ως ωφέλιμες και για τους ίδιους. Πέρα από την ευφυή πειθώ τους, θα παραθέσω ακολούθως μερικές δηλώσεις που φανερώνουν πόσο έντονη είναι η αποστασιοποίηση των Tούρκων από τον αμερικανικό τρόπο σκέψης.

1. Aναφερόμενος στους Aμερικανούς νεοσυντηρητικούς, ο Aχμέτ Nταβούτογλου, ο κύριος ακαδημαϊκός αρχιτέκτονας της νέας τουρκικής πολιτικής, σχολίασε ότι «μπορεί να επινοούν κάποιες υποθετικές ιδέες, αλλά αμφιβάλλω εάν μπορούν να δομήσουν θεωρίες που έχουν αντικειμενική εγκυρότητα σε εθνικά πλαίσια» (2004).

2. Στο περίφημο άρθρο του «H Σύγκρουση των Συμφερόντων» (1998), ο κ. Nταβούτογλου απαιτεί την «επανεξέταση της αμερικανικής ηγεμονίας στις παγκόσμιες υποθέσεις».

3. Στο ίδιο άρθρο, εξαπέλυσε μια κατά μέτωπο επίθεση εναντίον των δύο κυρίαρχων ευρωκεντρικών θεωριών, του Φουκουγιάμα (που εξυμνούσε την καθολίκευση των πολιτικών αξιών και δομών της Δύσης) και του Xάντινγκτον (του οποίου η ιδέα περί αναπόδραστης «σύγκρουσης των πολιτισμών» δεν μπορεί, σύμφωνα με τον Nταβούτογλου, να εξηγήσει την ισχύουσα παγκόσμια κατάσταση).

4. Oι νεοοθωμανιστές έχουν επίσης καταδικάσει το δόγμα της αμερικανικής «Nέας Παγκόσμιας Tάξης» και έχουν καλέσει τον μουσουλμανικό κόσμο να προβεί στις αναγκαίες πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις, διότι «εάν δεν το κάνει, και προτιμήσει να συγκαλύψει ή να αγνοήσει τα πραγματικά προβλήματα, κάποιοι άλλοι [δηλαδή οι HΠA] θα προσπαθήσουν να τα λύσουν και να παρέμβουν στις υποθέσεις του. Oι παρεμβάσεις αυτές θα είναι εσφαλμένες διότι [οι HΠA] δεν καταλαβαίνουν τις ευαισθησίες μας, τις συνήθειές μας, τις κουλτούρες μας και την κοινωνική δομή μας». H δήλωση αυτή έγινε από τον πρώην υπουργό Eξωτερικών και νυν πρόεδρο Γκιουλ (στο Al-Jazeera, στις 18 Φεβρουαρίου 2004) και θεωρώ ότι περιγράφει εύστοχα την αμερικανική παρουσία στο Iράκ.

5. Aπαντώντας στη δριμύτατη αμερικανική κριτική για την επίσκεψη του πρωθυπουργού Eρντογάν στο Iράν, η Tουρκία ξεκαθάρισε ότι «μόνον [η ίδια], όπως κάθε άλλη χώρα, θα αναπτύξει τις διεθνείς σχέσεις της με τον τρόπο που η ίδια θεωρεί σωστό» (2004).

6. Oι επανειλημμένες δηλώσεις αυτού του είδους έχουν ωθήσει διάφορους υψηλόβαθμους Aμερικανούς αξιωματούχους να παραπονεθούν ότι «τα προβλήματα που προκαλούν οι θέσεις του Eρντογάν εκτείνονται πολύ πέραν των πληγωμένων διπλωματικών αισθημάτων. Oι μεγαλοστομίες του έχουν προκαλέσει μόνιμα πλήγματα στην ασφάλεια της Tουρκίας».

Φαντασία, θάρρος και αυτοπεποίθηση στην εξωτερική πολιτική
H ανωτέρω περιγραφή μερικών πτυχών του σύγχρονου τουρκικού αντιαμερικανισμού/οθωμανισμού δείχνει ότι οι πολιτικοί σχεδιαστές της Tουρκίας διαθέτουν και τις τρεις ιδιότητες του τίτλου. Oταν συμβαίνει αυτό, η ιστορία δείχνει ότι ο Δαβίδ πάντοτε νικά τον Γολιάθ. Kαι η Tουρκία δεν αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα.
O Aμερικανός υφυπουργός Aμυνας, ο οποίος εξέφρασε και τo προπαρατεθέν παράπονο, έχει πια λησμονηθεί. Aντιθέτως, ο κ. Eρντογάν είχε την ικανοποίηση να δει τον διάδοχο του κ. Mπους να επισκέπτεται επισήμως τη χώρα του, να της πλέκει το εγκώμιο και να ζητά τη βοήθειά της. Πιστός στην τακτική του, ο κ. Eρντογάν ανταποκρίθηκε όπως αναμενόταν: έπειτα από ελάχιστες εβδομάδες, επισκέφτηκε τον κ. Πούτιν στην Kριμέα!

Φοβούμαι πως η χώρα μου δεν έχει να επιδείξει ανάλογα επιτεύγματα. Kαι η δήλωση αυτή δεν ανήκει σε έναν λαϊκιστή: εκφράζει την άποψη ενός ανεξάρτητου μελετητή, ο οποίος διαβάζει, αναλύει και αναστοχάζεται τις ιδέες, τα γεγονότα, τα κείμενα. Kαθόλου δεν τον ευχαριστεί να διατυπώνει τέτοια συμπεράσματα, αλλά η πραγματικότητα τον κάνει να ζηλεύει - και να πιστεύει ότι οι αναγνώστες του θα έπρεπε ήδη να έχουν αρχίσει να θυμώνουν! "


-Βιογραφικό Β. Μαρκεζίνη: http://www.onassis.gr/documents/cvs/Markezini_gr.pdf

-Άλλα άρθρα Β.Μαρκεζίνη:
1.H ανατολή και η δύση της αμερικάνικης υπερδύναμης

2.H αξιοζήλευτη υπερδραστηριότητα της Τουρκίας

3.Οι ρωσοτουρκικές σχέσεις και η στάση της Ελλάδας

Δευτέρα 12 Οκτωβρίου 2009

Eρνστ Τσίλλερ




Προεδρικό Μέγαρο


Toν Σεπτέμβριο του 1859 ο Ερνστ Τσίλλερ αντιμετωπίζει ένα κρίσιμο για την επαγγελματική του ζωή δίλημμα: είναι 22 ετών, έχει διακριθεί σε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που προκήρυξε η Ρωσσική κυβέρνηση και προβληματίζεται για το αν θα δεχθεί τον διορισμό του στην Τυφλίδα.
Αμφιταλαντεύεται Από το δίλημμα θα τον απαλλάξει το γράμμα του δασκάλου και συνεργάτη του Θεόφιλου Χάνσεν(Τheophilus Hansen 1813-1891). Τα νέα είχαν ως εξής: Ο Δήμος Αθηναίων είχε επιτέλους παραχωρήσει στην ελληνική κυβέρνηση το επί της πλατείας του Πανεπιστημίου γήπεδο για την ανέγερση της Ακαδημίας. Για τον Τσίλλερ άρχιζε μια καινούρια ζωή. Θα παραμείνει για 15 μήνες στη Βιέννη δουλεύοντας στο γραφείο του Χάνσεν, πάνω στα σχέδια της Ακαδημίας Αθηνών.

Γεννημένος το 1837 στο Κaditz της Σαξονίας είναι ο πρωτότοκος γιος. Από τους πέντε συνολικά γιους της οικογένειας Τσίλλερ οι τέσσερις θα ακολουθήσουν την οικογενειακή επαγγελματική παράδοση(παππούς και πατέρας αρχιτέκτονες), σπουδάζοντας αρχιτεκτονική Μετά το πέρας των σπουδών του στη Δρέσδη, το 1858, έχοντας κερδίσει το αργυρό μετάλλιο της αρχιτεκτονικής σχολής φεύγει με τον αδελφό του Μoritz για την Βιέννη. Προσλαμβάνεται στο γραφείο του Δανού αρχιτέκτονα Θ. Χάνσεν, γεγονός που θα σημαδέψει την υπόλοιπη ζωή του. Ο Χάνσεν στα τέλη της δεκαετίας του 1850 βρισκόταν στην ακμή της καριέρας του. Με την Ελλάδα και τους Έλληνες διατηρούσε στενούς δεσμούς, αποτέλεσμα της οκταετούς παραμονής και αρχιτεκτονικής του δραστηριότητας στην Αθήνα(1838-1846). Είχε διδάξει στο "Πολυτεχνικόν Σχολείον", ενώ πάνω σε δικά του σχέδια είχαν κτιστεί το Μέγαρο Δημητρίου(σημερινό ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία), το Αστεροσκοπείο Αθηνών κ.α. Διατηρεί ιδιαίτερες σχέσεις με τον πρόξενο της Ελλάδας στη Βιέννη, Γεώργιο Σίνα, με χρήματα του οποίου είχε πραγματοποιηθεί η ανέγερση του Αστεροσκοπείου, αλλά και με τον γιο του Σίμωνα, ο οποίος αποφασίζει το 1856-και μετά το θάνατο του πατέρα του-να χρηματοδοτήσει την ανέγερση της Ακαδημίας.
Τον Δεκέμβριο του 1860, σε ηλικία 23 ετών, επιβιβάζεται σε ατμόπλοιο που τον φέρνει στην Ελλάδα. Ολομόναχος και χωρίς να γνωρίζει ελληνικά καταφέρνει σχετικά γρήγορα να ενσωματωθεί στη ελληνική κοινωνία. Συνδέεται με ξένους και ντόπιους αρχαιολόγους και αρχιτέκτονες και περιηγείται τη χώρα. Με επίσημη συμβολαιογραφική πράξη ο Χάνσεν
καθιστά " πληρεξούσιον επίτροπόν του και αντίκλητόν του τον κύριον Ερνέστο Τσίλλερ, αρχιτέκτονα, προς τον οποίον παρέχει την εντολήν και όλη την πληρεξουσιότητα να διευθύνει την οικοδομήν της ενταύθα[εν Αθήναις] ανεγειρομένης Ακαδημίας ".

Μετά από μια 4ετή αναχώρησή του, κατά την οποία εργάζεται στη Βιέννη, όπου και επεξεργάζεται τα σχέδια της Ακαδημίας, εγκαθίσταται οριστικά στην Αθήνα. Συνεχίζει την ενασχόληση του με την αρχαιολογία πραγματοποιώντας εκδρομές στην Ελλάδα οπού σκιτσάρει, μετρά, αποτυπώνει. Στην νεοσύστατη πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους επικρετεί η αρχιτεκτονική του Νεοκλασσικισμού, το κίνημα δηλαδή της επιστροφής στην τέχνη της αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης. Ο Νεοκλασσικισμός γεννήθηκε στην Ευρώπη στα μέσα του 18ου αιώνα για να επεκταθεί στη συνέχεια σε ολόκληρο τον κόσμο. Όπως ήταν φυσικό το νεοσύστατο ελληνικό κράτος αγκάλιασε αμέσως το κίνημα Ο αθηναικός νεοκλασσικισμός διαδόθηκε γρήγορα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1860, ο Τσίλερ αρχίζει την επαγγελματική του σταδιοδρομία ως ελεύθερος αρχιτέκτων. Η αίγλη που ασκεί το κτίριο της Ακαδημίας, το ταλέντο και η φήμη του, τού εξασφαλίζουν σύντομα ένα μεγάλο κύκλο πελατών. Του ανατίθεται η σύνθεση ενός μνημείου για την Εθνική Ανεξαρτησία. Τα σχέδια του μνημείου δημοσιεύονται στο αγγλικό περιοδικό Builder, με εγκωμιαστικότατα σχόλια του Άγγλου ιστορικού George Finlay. Το μνημείο όμως δεν θα ανεγερθεί. Aκολουθούν τα θέατρα της Ζακύνθου, της Πάτρας, το Χημείο. Αγοράζει μεγάλη έκταση στο λόφο της Καστέλλας και κτίζει τη συνοικία Τσίλλερ στην πλατεία Αλεξάνδρας (όπου μένει και ο Αντώνης, ο ήρωας του παιδικού μυθιστορήματος Τρελλαντώνης της Π. Δέλτα ).

Το 1872 διορίζεται καθηγητής της Αρχιτεκτονικής και της Οικοδομίας στο Σχολείο των Τεχνών, πρόδρομο του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Την έδρα κατείχε προηγουμένως ο αρχιτέκτων της Αυλής Γεράσιμος Μεταξάς. Ο εύχαρης και ζεστός χαρακτήρας του Τσίλλερ, τον καθιστούν γρήγορα δημοφιλή μεταξύ των μαθητών του. Δέκα χρόνια αργότερα, όμως, θα έλθει σε ρήξη με τον Διευθυντή του Σχολείου, Αναστάσιο Θεοφιλά, κατά την επίβλεψη του Ζαππείου Μεγάρου( ο Θεοφιλάς πρόεδρος της εκτελεστικής επιτροπής και ο Τσίλλερ εκπρόσωπος του Θ.Χάνσεν). Έτσι, στις αρχές του 1833 ο Τσίλλερ απολύεται και τον διαδέχεται ο ίδιος ο Θεοφιλάς.
Διατηρεί το ιδιωτικό του γραφείο στην οδό Μαυρομιχάλη. Η μία παραγγελία ακολουθεί την άλλη. Με έξοδα του Σίνα ταξιδεύει συχνά στη Βιέννη για να τον ενημερώνει για την πρόοδο της Ακαδημίας και με την ευκαιρία ενημερώνεται για τις νέες τάσεις της αρχιτεκτονικής Σε ένα από τα ταξίδια αυτά γνωρίζει τη Σοφία Δούδου, εγκατεστημένη στη Βιέννη, κόρη Έλληνα εμπόρου. Η γοητευτική, πολύγλωσση, μορφωμένη ελληνίδα θα γίνει γυναίκα του και ως δασκάλα στο Ωδείο Αθηνών θα είναι μια από τις πρώτες εργαζόμενες γυναίκες στην αθηναϊκή κοινωνία.
Με τον δάσκαλό του Χάνσεν βρίσκεται πάντα σε επαφή. Το 1884 ο Χάνσεν λαμβάνει εντολή από το Ελληνικό Δημόσιο να προχωρήσει τα σχέδια της Εθνικής Βιβλιοθήκης, τα οποία είχε ήδη καταρτίσει από το 1859 και τα είχε εμπιστευτεί στα χέρια του Τσίλλερ. Ο τελευταίος αναλαμβάνει να τα εκτελέσει. Το 1887 το κτίριο παραδίδεται στον τότε πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη, ενώ τη δεκαετία του 1890 του ανατίθεται η οικοδόμηση ανακτόρου του διαδόχου, το σημερινό Προεδρικό Μέγαρο. Παράλληλα συνεχίζει τις εργασίες στο ιδιωτικό του γραφείο. Δουλεύει πάνω στα τελικά σχέδια του Εθνικού Φαρμακευτικού Χημείου, του Δημοτικού Θεάτρου(κατεδαφισμένο σήμερα), του Βασιλικού Θεάτρου(Εθνικό σήμερα),του Μεγάρου Μελά κ.α. Είναι η περίοδος της ακμής, η περίοδος των μεγάλων έργων. Συγχρόνως, ο Χαρίλαος Τρικούπης διορίζει τον Τσίλλερ διευθυντή των Δημοσίων Έργων του Υπουργείου Εσωτερικών, σε επίσημη τρόπον τινά αναγνώριση της άδικη επίθεσης εναντίον του από τον Θεοφιλά στην υπόθεση του Ζαππείου και της επακολουθήσησα απομάκρυνση του από το Πολυτεχνείο.
Μετά την μεγάλη οικονομική κρίση ου 1893 και την πτώχευση του ελληνικού κράτους, η οικοδομική δραστηριότητα από πλευράς δημοσίου σταματά. Η Διεύθυνση Δημοσίων Έργων του Υπουργείου Εσωτερικών καταργείται. Οι ιδιωτικές όμως παραγγελίες συνεχίζονται. Στα μέγαρα και τις αστικές κατοικίες της προηγούμενης περιόδου, θα προστεθούν ώρα πολυώροφα κτίρια γραφείων(μέγαρα Κούπα, Βούγα, Σλήμαν, Αρσάκειο), η πολυκατοικία Πεσμαζόγλου καθώς και ναοί, αγορές, καταστήματα τραπεζών κ.α.

Στις αρχές του 20ου αιώνα μετά από μία αποτυχημένη προσπάθεια συνεταιρισμού του με δύο Γερμανούς, με σκοπό την κατασκευή υδατοφραγμάτων, ο Τσίλλερ και η οικογένειά του γνωρίζουν την απόλυτη οικονομική καταστροφή. Χάνει όλα τα χρήματά του. Τα χρέη τεράστια και τα δωμάτια της οικίας Τσίλλερ, στην Μαυρομιχάλη, διατίθενται προς ενοικίαση προκείμενου να ανευρεθούν έσοδα. Όλοι οι ενήλικοι εργάζονται. Η σύζυγος Σοφία παραδίδει μαθήματα πιάνου, η μία κόρη κρατάει το σπίτι και η άλλη ζωγραφίζει και πουλάει τους πίνακές της. Το εξοχικό στην Κηφισιά πρέπει να δημοπρατηθεί. Το ίδιο και η οικία της Αθήνας, την οποία αγοράζει ο τραπεζίτης και φιλότεχνος Δ. Λοβέρδος. Εκεί, στο πωληθέν σπίτι του Τσίλλερ θα στεγάσει την συλλογή του από βυζαντινές εικόνες, ενώ αργότερα ο νέος ιδιοκτήτης θα κάνει ορισμένες προσθήκες στο οίκημα, το οποίο θα εγκαινιαστεί το 1930 ως Βυζαντινό Μουσείο Λοβέρδου ( http://www.yppo.gr/2/g22.jsp?obj_id=7430 ). Μετά την πώληση η οικογένεια Τσίλλερ μετακομίζει στη γωνία των οδών Κανάρη και Σόλωνος. Εκεί μεταφέρει το γραφείο του, εκεί παραδίδει μαθήματα η Σοφία, εκεί αναλαμβάνει παραγγελίες η ζωγράφος κόρη Ιωσηφίνα. " Για αρκετό διάστημα το ατελιέ μου ήταν άδειο και έρημο χωρίς ούτε μία εργασία ", γράφει ο Τσίλλερ στις αναμνήσεις του. Η ανθελληνική συμπεριφορά του Κάιζερ, είχε στρέψει τον κόσμο να αποφεύγει οτιδήποτε γερμανικό. Ο αντίκτυπος αυτής της κατάστασης επηρέασε και το γραφείο Τσίλλερ. Το γεγονός ότι το 1908 ανέλαβε μετά από πρόσκληση του γερμανού Πρέσβη, τα σχέδια για επιδιορθώσεις και οικοδόμηση κτιρίου σαράντα δωματίων στο Αχίλλειο της Κέρκυρας, ίσως να ενέτεινε τη δυσαρέσκεια του αθηναικού κοινού.
Έχει συμπληρώσει τα 70 και εργάζεται ακατάπαυστα. Διδάσκει στην Βιομηχανική και Εμπορική Ακαδημία. Στην τελευταία φάση της σταδιοδρομίας του σχεδιάζει έναν ακόμη οικισμό, στα Κόκκινα Χώματα, της Κηφισιάς. Μια μορφή κηπούπολης, που απευθύνεται σε μεσοαστούς. Αντίστοιχοι οικισμοί θα σχεδιαστούν στη συνέχεια για την Καλλιθέα, τη Ν.Σμύρνη και αργότερα για τη Ν.Αλεξάνδρεια(Φιλοθέη). Αυτός όμως ο πρώτος οικισμός του Τσίλλερ δεν θα οικοδομηθεί. Πιθανόν το κοινό να μην ήταν έτοιμο ή να συνέβαλε ανασταλτικά η τότε πολιτική κατάσταση.


Η ακτινοβολία του έργου του υπήρξε τεράστια. Πάνω από 500 οικοδομές στην Αθήνα, την Κηφησιά, τον Πειραιά, την Πάτρα( Δημοτικό Θέατρο Απόλλων http://www.patras.gr/el//c0/c0s7/analyze_entity.asp?EntityID=115&CatID=4&ScatID=28 ), το Αίγιο, τον Πύργο, την Καλαμάτα, το Γύθειο, τη Σύρο(Δημαρχείο Ερμούπολης http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=793 ), τη Μυτιλήνη, την Κέρκυρα. Με τόλμη και ταλέντο κατάφερε, ανάλογα με την περίπτωση, να συνδυάζει ρυθμούς και ιδεολογίες διαμορφώνοντας τη δική του προσωπική σχολή. Υιοθετώντας το πλουραλιστικό πρότυπο του δασκάλου του Θ.Χάνσεν, χρησιμοποίησε μορφολογικά στοιχεία διαφόρων περιόδων, δίνοντας προτεραιότητα στο νεοκλασσικό ρυθμό, τον τόσο συνυφασμένο με τον ελληνικό χώρο και αποδεκτό από την τοπική κοινωνία. Τα κιγκλιδώματά του δημιούργησαν σχολή. Εγκαταλείποντας τα απλά γεωμετρικά σχήματα του πρώιμου νεοκλασσικισμού, φέρνει στον ελληνικό χώρο τα πρώτα σιδηρά κιγκλιδώματα, με διακοσμητικά στοιχεία από τη φύση και τη μυθολογία, τις περισσότερες φορές σχεδιασμένα από τον ίδιο. Το ίδιο ακριβώς έκανε και με τα κεραμοπλαστικά αρχιτεκτονικά διακοσμητικά, τα οποία χρησιμοποιεί στο Ιλίου Μέλαθρον, στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο,στο Θέατρο της Πάτρας, στο Μέγαρο Μελά και αλλού. Δυστυχώς οι περισσότερες οροφογραφίες και τοιχογραφίες επικαλύφθηκαν ή αντικαταστάθηκαν από γύψινα διακοσμητικά. Σήμερα γίνεται προσπάθεια να αποκαλυφθούν ξανά. Ήδη στο Εθνικό Θέατρο ( http://www.naftemporiki.gr/t+z/story.asp?id=1725913 ), στο Ιλίου Μέλαθρον και αλλού θαυμάσια καλλιτεχνήματα έχουν έρθει πάλι στο φως, αποδεικνύοντας εκτός των άλλων την δραστηριότητα καλλιτεχνών και τεχνικών συνεργείων υψηλής ποιότητας. Ο Τσίλλερ, εκτός από άριστος καλλιτέχνης-αρχιτέκτονας ήταν και άριστος μηχανικός-κατασκευαστής. Υπήρξε ο πρώτος στην Ελλάδα που μεταχειρίστηκε τη σιδηροδοκό και τα σιδηρά υποστηλώματα στην οικοδομή. Πρώτος επίσης χρησιμοποίησε τεχνητό εξαερισμό και κεντρική θέρμανση. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την αντισεισμικότητα των κτιρίων και έγραψε μελέτη με τον τίτλο "Τύπος αντισεισμικών οικοδομών δια δικκένων εξ οπτοπλίνθων τοίχων". Τέλος, πέρα απο το καθαρά αρχιτεκτονικό του έργο, ασχολήθηκε με την αρχαιολογία, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνια της σταδιοδρομίας του. Ήταν ο πρώτος ανασκαφέας της Τροίας, πριν από τον Σλήμαν. Από την ανασκαφή αυτή μάλιστα άρχισε και η φιλία τους η οποία οδήγησε στην ανέγερση του Ιλίου Μελάθρου ή Μεγάρου Σλήμαν(σημερινό Νομισματικό Μουσείο, στη λεωφόρο Πανεπιστημίου).

Πέθανε στην Αθήνα, τον Νοέμβριο του 1923, σε ηλικία 86 ετών και τάφηκε στο Α' Κοιμητήριο Αθηνών, την είσοδο και αρκετά ταφικά μνημεία του οποίου είχε ο ίδιος σχεδιάσει.



Iλίου Μέλαθρον( Νομισματικό Μουσείο):




Δημοσιεύματα:
1.Το Εθνικό επιστρέφει ( http://www.naftemporiki.gr/t+z/story.asp?id=1725913 )
2. Χημείο - Ριζοσπάστης( http://www2.rizospastis.gr/wwwengine/story.do?id=3966978 )


Πηγές: Η Τέχνη του Κλασσικού, Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, Εκδόσεις Μέλισσα